Բանկային գաղտնիքի իրավունքը չի կարող գերակա լինել, եթե կա հիմնավորում, որ երկրից թալանված ու դուրս հանած հարստությունը ձեռք է բերվել է ապօրինի հարստացման ճանապարհով:
Tert.am –ի հետ զրույցում այս մասին հայտարարեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի խորհրդական Մեսրոպ Առաքելյանը:
«Թեման հրատապ է, որովհետև բազմիցս ունեցել ենք տեղեկություններ, որ նախկին իշխանությունների կողմից ապօրինի հարստացման արդյունքում դրամական միջոցների զգալի մասը տեղափոխվել է Հայաստանից: Եվ այս առումով կարող եմ ասել, որ, իհարկե, կա բանկային գաղտնիքի խնդիրը, բայց այս իրավունքը երբեք չի կարող լինել գերակա, եթե կա հիմնավորում, որ այդ միջոցները ձեռք են բերվել ապօրինի հարստացման ճանապարհով:
Մենք արդեն ականատես եղանք, թե ինչպես պետական պաշտոններ զբաղեցնող անձինք չհայտարարագրված դրամական միջոցներ են ունեցել բանկերում. նրանք, փաստորեն թաքցրել են իրենց եկամուտները:
Այս տեսանկյունից կարող եմ ասել, որ միջազգային պրակտիկայում շատ են եղել դեպքերը, երբ երկրների ղեկավարները դատարանների որոշման հիման վրա դիմել են բանկերին՝ նախկին ղեկավարների դրամական միջոցների վերաբերյալ տեղեկության տրամադրման և նաև՝ ազգային դատարանի որոշման հիման վրա՝ այդ գումարների սառեցման, ապա վերադարձման հարցով»,- մանրամասնեց վարչապետի խորհրդականը։
Հիշեցնենք, որ երեկ Հայաստանի առաջին փոխվարչապետ Արարատ Միրզոյանը հայտնեց, որ դիմել է Համաշխարհային բանկի ղեկավարությանը՝ Հայաստանից թալանված հանրային ունեցվածքի վերադարձի հարցով: Նշվել է Համաշխարհային Բանկի և UNODC-ի նախաձեռնությամբ հիմնված Stolen Asset Recovery Initiative-ը՝ որպես գործիք: Նշենք, որ հետխորհրդային տարածքում առաջինը նման նախաձեռնությամբ հանդես եկավ Վրաստանը (իհարկե, մի քիչ այլ եղանակով, քանի որ Թբիլիսին հայտարարեց համաներում), Ուկրաինան՝ երկրի նախկին պաշտոնաթող նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչի ակտիվների նկատմամբ:
Նշենք, որ այս ծրագրի մեկնարկը տրվել է 2007-ին, և որպես կարգախոս է հռչակել հետևյալ նախադասությունը՝ «Պետք է անել այնպես, որ աղքատներից գողացողները որևէ տեղ թաքնվելու հնարավորություն չունենան»:
Այսուհանդերձ, Մեսրոպ Առաքելյանը չի թաքցնում, որ խնդիրներ կարող են առաջանալ օֆշորային երկրներում գրանցված կազմակերպությունների հաշիվներում առկա գումարների հետ կապված:
«Որպես կանոն՝ շատ բարդ է լինում բացահայտելը, որ այդ ընկերությունները պատկանում են պետական պաշտոնյաներին, որովհետև օֆշորներում գրանցվածներն «անանուն» են, այսինքն՝ վերջնական շահառուն փաստաթղթերում չի երևում, սակայն, հաշվի առնելով, որ, ի վերջո, այդ գումարներն ինչ-որ մի տեղից հայտնվում են այդ օֆշորային կազմակերպությունների հաշվին, և երևում է այդ գումարների սկզբնական շահառուների շղթան, ապա պարզաբանումները, թե որն է այդ գումարների սկզբնական ծագման աղբյուրը, իհարկե, հնարավոր են: Եվ տեղաշարժը տեսնելով՝ հնարավորություն կա նաև արգելանք դնել ու տիրապետել այդ գումարները: Եվ, ի վերջո, ցանկացած գումար հնարավոր է լինելու փոխանցել Հայաստանին՝ հիմնավորմամբ, որ դրանք Հայաստանում ձևավորված գումարներ են՝ որ երկրում ու բանկում էլ լինեն»,- հավելեց վարչապետի խորհրդականը:
Նա նկատեց, որ բացի Ուկրաինայից, Վրաստանը ևս գնացել է այդ ճանապարհով:
«Իհարկե, Վրաստանում մի քիչ ավելի բարդ է եղել գործընթացը, որովհետև այդտեղ փորձ արվեց գումարները վերադարձնել, և այս մասով հայտարարվեց համաներում: Այսինքն՝ հնարավորություն տրվեց անօրինական ճանապարհով ձեռք բերված գումարների ու չվճարված հարկերի մասով իրականացնել համաներում՝ որոշակի գումարներ վճարելու ճանապարհով օրինականացնել դրանք: Ռուսաստանն էլ նախաձեռնեց ապաօֆշորիզացիայի գործընթաց այն գումարների, որոնք հայտնվել էին օֆշորային երկրներում: Բայց առանց իրավական հետևանքների: Սակայն մեզ մոտ խնդիրը մի փոքր այլ է, քանի որ գումարները, որոնք Հայաստանից դուրս են եկել, ոչ թե եղել են հարկերից խուսափման կամ այլ ձեռնարկատիրական գործունեության արդյունքում, այլ դրանք պատկանում են նախկին իշխանություններին: Այսինքն՝ պետական այս գումարները գոյացել են պետական պաշտոնների չարաշահման արդյունքում: Ինչը նշանակում է, որ այս դեպքերն օրենքի ողջ խստությամբ պետք է պատժվեն»,- մեկնաբանեց Մեսրոպ Առաքելյանը:
Հիշեցնենք, որ Վրաստանի նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին մի քանի անգամ հայտարարել է, որ Նիկոլ Փաշինյանն ու իր թիմը կրկնում են իր վրացական ռեֆորմները:
Թե խոսքը ինչ չափի գումարների մասին է, Մեսրոպ Առաքելյանն այս պահին չի կարող ասել, բայց նշեց, որ վերջին բացահայտումներից պարզ է, որ խոսքը 2-3 ուղղությունների մասին է. չարաշահումներ, որոնք պետական գնումների համակարգում են եղել (խոշոր գումարների ոչ արդյունավետ ծախսեր), մի առանձին ուղղություն՝ կոռուպցիա և չարաշահումներ, այսինքն՝ բյուջեից ուղղակի գողություն, և նախկին պաշտոնյաների զգալի մասի՝ բիզնեսում ներգրավված լինելու հետևանքով զգալի գումարների տնօրինում:
Հարցին, թե ընդհանուր ինչ գումարի մասին է խոսքը, Մեսրոպ Առաքելյանը պատասխանեց՝ ասելով. «2 մասի բաժանենք. կան հրապարակումներ, որոնք ուսումնասիրությունների, բացահայտումների մասին են, դրանց հաստատումից հետո գումարների՝ բյուջե վերադարձ է եղել: Մոտավորապես 100 միլիոն դոլարի չափ վերականգնում է տեղի ունեցել, բայց ամեն օր լսում ենք դրանից մի քանի անգամ ավելի չարաշահումների մասին»:
Որպես օրինակ՝ վարչապետի խորհրդականը հիշեցրեց ԱԱԾ-ի կողմից Պաշտպանության նախարարությունում բացահայտված ավելի քան 10 միլիարդ դրամի չարաշահումները:
«Այդ մասով չարաշահումների հետ կապված տեղեկությունները և ուսումնասիրությունները շատ ավելին են, նաև «Երևան» հիմնադրամում 2 միլիարդի չարաշահման նախնական հաշվարկ էր հայտարարվել: Գումարները շատ ավելի մեծ են, և դրանց վերջնական հաստատումից հետո արդեն տեղի կունենա այդ գումարների վերադարձման փուլը»,-ամփոփեց Մեսրոպ Առաքելյանը: