Ինչպե՞ս կտեղավորվեն ԵԱՏՄ տանիքի տակ Հայաստանն ու Թուրքիան

22.08.17 | 21:44

Վերջին շրջանում կրկին արդիական է դարձել ԵԱՏՄ-ից դուրս «գալու-չգալու» հարցը: Ընդդիմադիր խմբակցությունների ջանքերով այն խորհրդարանական օրակարգային թեմա կդառնա՞, թե՞ ոչ՝ դեռ պարզ չէ, բայց քաղաքական մեծամասնության՝ հանրապետական կուսակցության մամուլի քարտուղար, ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովն արդեն հայտարարել է, որ առաջարկը արհեստական է, քանի որ ԵԱՏՄ-ին անդամակցելը Հայաստանի համար արդարացված է եւ արդյունավետ:

Փոխարենը՝ ԵԱՏՄ-ի շուրջ նոր զարգացումներ են սկսվում՝ Իրանին արդեն հաջորդել է Թուրքիան՝ հայտարարելով ԵԱՏՄ ազատ առեւտրի գոտուն միանալու ցանկությունների մասին: «Ռադիոլուրն» այսօր փորձել է հասկանալ, թե ինչ զարգացումներ կարող են լինել այս դեպքում:

Ոչ Թուրքիայի էկոնոմիկայի նախարարի հայտարարությունը, ոչ էլ Թուրքիային ուղղված Ռուսաստանի առաջարկը դեռեւս բավարար չեն իրատեսական համարելու ԵԱՏՄ ազատ առեւտրի գոտուն Անկարային միանալու մտադրությունները: Նախկին պատգամավոր, այժմ վերլուծական գործունեությամբ զբաղվող Թեւան Պողոսյանի համար ամեն ինչը շատ պարզ է՝ թեեւ Թուրքիայի առջեւ ԵՄ դռները փակ են ու հարաբերությունները Արեւմուտքի հետ լարված, բայց այդ երկիրը այլ տնտեսական գոտու անդամ է: Այս դեպքում գործում է հստակ կանոնադրություն:

Նման մտադրությունների մասին, սակայն, Թուրքիան չի հայտարարել։ Ընդհակառակը՝ Թուրքիայի էկոնոմիկայի նախարար Նիհաթ Զեյբեկչին շեշտել է, որ Թուրքիան մեծ ցանկություն ունի համագործակցել ԵԱՏՄ-ի հետ՝ չվնասելով իր ու Եվրամիության միջեւ եղած մաքսային համագործակցությունը: Նախարարի խոսքերը այսպես է մեջբերում թուրքական «Բիրգյուն» պարբերականը: Այս ամենից արդեն հայ վերլուծաբանները ենթադրություններ են անում, որ Թուրքիայի պաշտոնյաների հայտարարություններն այս թեմայով ավելի շատ քաղաքական են, այլ ոչ թե՝ տնտեսական:

ԵԱՏՄ-ի հետ ազատ առեւտրի գոտի ստեղծելու Թուրքիայի հայտարարությունը ԵՄ-ին ուղղված շանտաժ է համարում Գլոբալիզացիայի եւ տարածաշրջանային համագործակցության կենտրոնի ղեկավար, քաղաքագետ Ստեփան Գրիգորյանը: Այս հարցն ավելի շատ կողմեր ունի՝ կարծում է Թեւան Պողոսյանը:

Տեսականորեն. եթե անգամ Թուրքիան շարունակի պնդել իր հետաքրքրությունը ԵԱՏՄ հանդեպ, ապա գործընթացն իրականում բավականին ժամանակատար է: Թուրքիայից առաջ ԵԱՏՄ մաքսային տնտեսական գոտուն միանալու ցանկության մասին հայտնել էր Իրանը: Այս դեպքում նշվում է մինչեւ մեկ տարի ժամկետը։ Եվ սա այն պարագայում, որ Իրանը այլ միության անդամ չի, հետեւաբար՝ կանոնադրային հստակեցումների կարիք չունի: Սա հարցի քաղաքական կողմերն են, սակայն խնդրում կա նաեւ տնտեսական բաղադրիչ: ԱԺ քաղաքական մեծամասնությունը՝ հանրապետականը, որը ԵԱՏՄ-ն բացառապես իբրեւ մեծ հնարավորություններ ունեցող կառույցի է ներկայացնում, այսօր էլ շարունակում է նույն «աչքով» դիտարկել միության հնարավորությունները: Օրեր առաջ դիրքորոշումը հնչեցրեց կուսակցության մամուլի քարտուղար, ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը:

Բայց դեռեւս ստացվում է այնպես, որ հնարավորություններն ու ակնկալիքները հաճախ չեն համընկնում իրականության հետ: ԵԱՏՄ անդամ պետությունների տնտեսագետների հետ հանդիպման ժամանակ տնտեսագետ Թաթուլ Մանասերյանը վերջերս փորձեց բացել փակագծերը:

Սա վտանգ է, որը Հայաստանն արդեն զգացել է: Իրականում վտանգներն ավելի շատ են: Հայաստանն ու Թուրքիան լուրջ մրցակիցներ են հանդիսանալու սննդամթերքի շուկայում: Միրգը, բանջարեղենը ազատ մուտք կգործեն ԵԱՏՄ, իսկ սա նշանակում է, որ մեր ապրանքն ավելի դժվար կիրացվի 180 միլիոնանոց շուկայում ու պակաս մրցունակ կլինի, քանի որ թուրքական սննդամթերքը սովորաբար ավելի էժան է: Այս ամենին քաղաքագետ Ստեփան Գրիգորյանը գումարում է նաեւ ռուս-թուրքական մերձեցումից բխող վտանգները:

Այս ամենում, սակայն, կա մեկ նրբություն՝ թեեւ ԵԱՏՄ շրջանակներում Ռուսաստանն իրեն զգում է իբրեւ շարժիչ ուժ, բայց միության սահմաններում, իբրեւ լիիրավ անդամ, Հայաստանն ունի վետոյի իրավունք՝ հիշեցնում է Թեւան Պողոսյանը:

Իսկ եթե այս պարագայում Թուրքիան շարունակի պնդել իր մտադրությունները, ապա միայն այս դեպքում կարելի է սենսացիոն եւ լուրջ համարել հարեւան պետության ծրագրերն ու նպատակները:

armradio.am