Lragir.am-ը գրում է. Մեր զրուցակիցն է միջազգային փորձագետ, ԱԺ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախկին նախագահ, ՀՀՇ վարչության անդամ Հովհաննես Իգիթյանը
Յոհանես Հանը հայտարարել է, որ ըստ էության կստորագրվիՀայաստան-ԵՄ նոր համաձայնագիրը, բայց նա նշել է, որ կստորագրվի կամ այդ օրը (նոյեմբերի 24-ին), կամ դրա միջակայքում։ Ձեր կարծիքով, ի՞նչ է ակնարկում Հանը, հնարավոր է այդ օրը չունենանք ստորագրված փաստաթուղթ։
Ինձ թվում է, որ նա նկատի ուներ տեխնիկական խնդիրները։ Ուշադրություն չեմ դարձրել նրա ասածներին։ Ամեն նման հայտարարությունից հետո որոշակի ժամանակ է անցնում, և այդ տեխնիկական խնդիրները պետք է լուծվեն։
Իսկ ի՞նչ տեխնիկական խնդիրների մասին է խոսքը, կողմերից ոչ մեկը այդ հարցում հստակեցում չի մտցնում։
Իհարկե, տարբեր հայտարարություններ լինում են տարբեր կողմերից։ Այդ հայտարարությունների հիմնական նպատակն այն է, որ եթե կան տեխնիկական խնդիրներ՝ թարգմանության կամ որևէ երկրի՝ փաստաթղթին հավանություն տալու հետ կապված, ապա ժամանակ դեռ կա, և դրանք կարող են լուծվել։ Մեկ ամսվա մեջ ցանկացած տեխնիկական հարց կարելի է լուծել։ Այլ հարց, եթե կան ավելի խորը և ավելի քաղաքական կամ այլ բնույթի ավելի խորը խնդիրներ։ Այդ դեպքում որո՞նք են այդ խնդիրները։ Ճիշտն ասած, եթե կարդանք զուտ համաձայնագրի տեքստը, այն որևէ խնդիր չի առաջացնում, բայց չի բացառվում, որ վավերացման կամ իրականացման ժամանակ այս կամ այն երկիրը կարող է հարց բարձրացնել, որ այն ֆինանսավորումը, որ արվում է Հայաստանի համար ԵՄ հարկատուների գրպանից, արդյունավետ չէ։ Օրինակ, քանի տարի Եվրամիությունն օգնում է Հայաստանին կոռուպցիայի դեմ պայքարում, և բոլորս տեսնում ենք, որ որևէ առաջընթաց չկա։ Այդպիսի հարցեր կարող են լինել հետագայում՝ կապված ֆինանսավորման հետ։ Իսկ ստորագրման հետ կապված ես խոչընդոտ առայժմ չեմ տեսնում։
Այսինքն՝ այն ծրագրերը, որոնց կյանքի կոչման համար ԵՄ-ն կարող է մեծ ներդրումներ անել, ինչ-որ պահի կարող է դադարեցնել՝ ասելով, որ այն բոլոր նախագծերը, որոնց համար ԵՄ-ն Հայաստանում գումարներ է ծախսել, արդյունք գրեթե չեն տվել։ Հնարավո՞ր է նման հեռանկար։
Նախ այդ գումարները պետք չէ ներդրում համարել, դրանք հիմնականում ծրագրերի համար են տրվում՝ որպես խորհրդակցական օգնություններ, այդ թվում՝ սարքավորումների տրամադրում։ Իհարկե, ՀՀ իշխանավորների կողմից թվացյալ խորամանկ հնարքները, որոնք կարող էին ապակողմնորոշել եվրոպացիներին, մի գեղեցիկ օր այլևս չեն աշխատելու։ Այնպես չէ, որ եվրոպացիները չեն հասկանում այդ հնարքները, ուղղակի հասկանալով, որ խնդիրներ կան, անցումային շրջանում գտնվող երկիր է, շատ մեծ աղմուկ չեն բարցրացնում։ Բայց հատկապես հիմա, երբ Եվրոպայում ավելի կոշտ ֆինանսական մշակույթ է ձևավորվում, և ԵՄ բոլոր անդամ երկրների հանդեպ կան չափանիշներ, պարզ է, որ այդ գումարները այլևս չեն կարողանալու ծախսել այնպես, ինչպես դա անում էին նախկինում։ ՀՀ իշխանություններն ամեն օր պետք է ապացուցեն, որ դա իսկապես մեզ պետք է, և իրոք մենք պատրաստ ենք իրականացնել բարեփոխումները թե դատական, թե բյուջետային համակարգերում, թե կոռուպցիայի դեմ պայքարում, թե ժողովրդավարական ինստիտուտների կայացման հարցում, թե ընտրությունների հետ կապված, ու դրա համար օգնության կարիք ունեք։ Այլ ոչ թե ներկայացնել իմիտացիոն քաղաքականություն, փորձել ավելի շատ գումարներ պոկել եվրոպական կառույցներից ու հարկատուներից։
Ձեր կարծիքով, ՀՀ իշխանությունների համար որքանո՞վ է շահեկան այս փաստաթուղթը կյանքի կոչելը։ Նշվում է, որ հիմա գնդակը Եվրամիության դաշտում է, և այսպես ամբողջ պատասխանատվությունը դնում են ԵՄ-ի վրա։ Նաև իշխանությունը հայտարարում է, որ 2013-ին նույնպես իրենք պատրաստ էին ԵՄ-ի հետ համաձայնագիր ստորագրել, այդ ԵՄ-ն էր, որ հրաժարվեց ստորագրումից։
Նման բան գոյություն չունի։ Նախ դա դեմագոգիա է, երբ ասում են՝ այն ժամանակ, եթե Եվրամիությունը տնտեսական մասը հաներ և քաղաքական մասը ներկայացներ, ապա մենք պատրաստ էինք ստորագրել։ Այդպիսի հարց դրված չէր ընդհանրապես։ Սերժ Սարգսյանի կողմից այդ չարաբաստիկ հրաժարվելուց 1-2 օր առաջ կառավարության բոլոր անդամները և ՀՀԿ-ի բոլոր բարձրաստիճան քաղաքական գործիչները չգիտեին, որ չեն ստորագրելու այդ փաստաթուղթը։ Այդ փաստաթուղթը լուրջ ձևով քննարկվում էր, այն բալանսավորված էր, ես տարբեր փուլերում մասնակցել եմ այդ բանակցություններին, և երբեք հայկական կողմը որևէ խնդիր չէր դնում Եվրամիության գործընկերների առջև, որ եկեք այսպես անենք կամ այնպես անենք։ Նույնիսկ 2013 թվականի սեպտեմբերին ՀՀ իշխանությունները ԵՄ-ին չեն ասել՝ եկեք այս մասը ստորագրենք։ Պարզապես ասել են՝ մենք որոշել ենք, որ գնում ենք Մաքսային միություն և այս փաստաթուղթը չենք ստորագրելու։
Երկրորդ, եթե համեմատենք այս փաստաթուղթը նախորդի հետ, կտեսնենք, որ այնպես չէ, որ սա նախորդի քաղաքական մասն է։ Այս նորը բավական ձևափոխված փաստաթուղթ է, որոշ տեղերում ավելի պարզեցրած է և թուլացրած, իսկ որոշ տեղերում քաղաքականին ավելացրել են տնտեսական մաս։ Ճիշտ չէ այս փաստաթուղթը կոչել քաղաքական մաս։ Դա բալանսավորված փաստաթուղթ է, որն ընդգրկում է բոլոր ոլորտները՝ սոցիալականից, տնտեսականից, քաղաքականից ու մարդու իրավունքներից սկսած մինչև ատոմակայան ու Հայաստանում ավանդական արդյունաբերության զարգացում։ Չպետք է մոռանաք նաև մի բան, որ այն ժամանակ Ռուսաստանի կողմից Հայաստանի հանդեպ ճնշումը, որ հրաժարվի ԵՄ-ի հետ համաձայնագրից, ավելի շատ ուղղված է եղել ոչ թե Հայաստանի, այլ Ուկրաինայի դեմ։ Ռուսաստանի հետագա քայլերը ցույց տվեցին, որ Մոսկվայի համար ամենամեծ թիրախը և ճնշումների պատճառը եղել է Ուկրաինան, որ թույլ չտան Ուկրաինային մասնակցել Վիլնյուսի գագաթաժողովին և թույլ չտան, որ ստորագրի Ասոցացման համաձայնագիրը։ Եվ Հայաստանի, և Վրաստանի, և Մոլդովայի դեմ ուղղված Մոսկվայի ճնշումների պատճառը եղել է Ուկրաինան։ Հիմա Ուկրաինայի հարցը դրված չէ, և սա է պատճառներից մեկը, որ Հայաստանի հանդեպ Ռուսաստանի կողմից կոշտ ճնշում կարծեք թե չկա։
Հայաստան-ԵՄ համաձայնագրի կետերից մեկը վերաբերում է Հայկական ԱԷԿ-ը փակելուն, ինչը մեծ աղմուկ բարձրացրեց։ Դուք որքանո՞վ եք հնարավոր համարում էներգետիկայի ոլորտում դիվերսիֆիկացիան այս փուլում։ Արդյոք Հայաստանը պատրա՞ստ է գնալ նոր ատոմակայանի կառուցման և արդյոք ԵՄ-ն պատրաստ է այդ ներդրումներն անելուն։
Ինչ վերաբերում է ատոմակայանին, ապա այդ ինտրիգը կամ Հայաստանի հասարակության վախի մեջ պահելը գալիս է Ռուսաստանի կրեմլյան քաղաքագետներից։ Ընդ որում՝ պարզ երևում է, որ նրանք պրիմիտիվ ձևով են ներկայացնում այդ հոդվածը, անտեղի բարձրացնում են ատոմակայանի տոկոսը մեր էներգետիկ համակարգում՝ գրելով, թե այն կազմում է 42 տոկոս։ Իրականում դա այդպես չէ։ Բացի այդ, ներկայացնում են այնպես, թե իբր Հայաստանի վրա ճնշում կա ատոմակայանը փակելու հարցում։ Դա նույնպես այդպես չէ։ Նախ, մենք գիտենք, որ Հայաստանի ատոմակայանը մի օր փակվելու է զուտ ռեսուրսի պատճառով։ Եվրամիությունն աշխարհում Հայաստանի միակ գործընկերն է, որ Հայաստանին իր օգնությունն ու փորձն է առաջարկում այն ժամանակ, երբ Հայկական ատոմակայանի կոնսերվացման գործընթացն սկսվի, ինչը շատ թանկարժեք պրոցես է։ Երկրորդ, պարզ է, որ այս ընթացքում ատոմային էներգետիկայի չափանիշները բավական առաջ են գնացել, և այնտեղ նաև խոսվում է համարժեք փոխարինման մասին։ Այսինքն փաստորեն խոսքն ուղղակի այն մասին է, որ եթե Հայաստանը նոր ատոմակայան ցանկանա, դա պետք է լինի ժամանակակից, այսինքն այդ հարցում որոշակի օգնություն կարող է լինել։ Բայց նաև չմոռանանք, որ ատոմակայանը նաև բիզնես է, և այստեղ միշտ կարող է լինել պետություն-բիզնես համագործակցությունը։
Դիվերսիֆիկացիայի հետ կապված, փաստաթղթում պարզ նշված է, որ տարբեր ոլորտներ Հայաստանում պետք է զարգանան՝ հաշվի առնելով նաև աշխարհում առկա բավական մեծ առաջընթացն այս հարցում։ Ընդ որում, եթե փորձենք խոսել ֆուտբոլային լեզվով, ինչը այս դեպքում ճիշտ չէ, ապա փաստաթուղթն այնպես է գրված, որ գնդակը միշտ լինելու է Հայաստանի դաշտում։ Ավելին, ցանկացած քայլ պետք է Հայաստանի կողմից արվի, այսինքն Հայաստանը պետք է կետ առ կետ ապացուցի, որ պատրաստ է գնալ այդ բարեփոխումներին կամ պատրաստ է իրականացնել այս կամ այն կետը։ Այդ դեպքում ԵՄ-ն, տեսնելով այդ պատրաստակամությունը, տեսնելով հնարավոր արդյունավետ իրականացումը, կօգնի Հայաստանին բոլոր ռեսուրսներով, այդ թվում՝ ֆինանսական։ Երբեք որևէ բան ԵՄ-ի կողմից չի լինելու որպես նախաձեռնություն։ Հնարավոր չէ պարտադրել պետությանը, որ նա լավ ապրի։ Պետությունն ինքը պետք է ցանկանա լավ ապրել, և եթե դա բախվի որևէ խոչընդոտի, ապա ԵՄ-ի փորձ ունեցող երկրները կօգնեն այդ հարցում։
23:41
23:27
23:08
17:19
17:02
16:44
16:28
16:10
15:28
15:12
14:45
14:24
14:07
12:55
12:33
12:18
12:09
11:24
11:09
10:45
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | ||||
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | ||
09:19
09:02
09:49
09:34
09:18
09:03
09:55
09:42
09:35
09:17
09:02
09:45
09:35
09:27
09:09
09:53
09:45
09:36
09:28
09:15
09:02
10:02
09:52
09:44
09:35
09:17
09:02
09:55
09:44
09:33
09:23
09:03
09:56
09:45
09:33
09:16
09:02
09:45
09:36
09:29
09:14
09:02
09:46
09:44
09:35
09:29
09:16
09:02
09:58
09:47
