Հարցազրույց՝ ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների նախարարի տեղակալ Հայկ Հարությունյանի հետ
ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների նախարարության ռազմավարությունն ու հայեցակարգային առաջնահերթությունները:
-Պարո՛ն Հարությունյան, վերջին մեկ տարվա ընթացքում ՀՀ էներգետիկայի ոլորտում լուրջ բարեփոխումներ են իրականացվում: Ի՞նչ ուղի է ընտրվել Հայաստանի էներգետիկ ոլորտի զարգացման համար ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների նախարարության կողմից:
-Եթե խոսենք ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների և բնական պաշարների նախարարության էներգետիկայի բնագավառում որդեգրած ռազմավարության մասին, ապա այդ ուղղությամբ զգալի փոփոխություններ չեն իրականացվել: Էներգետիկ անվտանգության ապահովման հայեցակարգի համաձայն՝ մենք ունենք չորս առաջնահերթություն՝ վերականգնվող էներգետիկա, էներգաարդյունավետություն, տարածաշրջանային ինտեգրացում և էներգակիրների մատակարարման ուղիների դիվերսիֆիկացում ու ատոմային էներգետիկայի զարգացում: Մեր բոլոր ծրագրերը միտված են այս չորս ուղղությունների զարգացմանը:
Նախորդ տարի մենք հիմք դրեցինք Հայաստանի էներգետիկայի բնագավառում վերջին 15 տարիների ամենախոշոր ռեֆորմի իրականացմանը, խոսքը ՀՀ էլեկտրաէներգետիկական շուկայի ազատականացման և միջպետական առևտրի զարգացման ծրագրի և դրան միտված քայլերի մասին է, ըստ որոնց՝ նախատեսվում է առաջիկա տարիներին իրականացնել Հայաստանի էներգետիկ շուկայի աստիճանական ազատականացում, որի համար անհրաժեշտ է անցում կատարել շուկայի նոր մոդելի, ինչը կնպաստի մեծածախ և մանրածախ շուկաների արդյունավետության բարձրացմանը, իսկ միջպետական առևտրի խթանումը հնարավորություն կընձեռի ներքին շուկայում ունենալ մրցակցության որոշակի տարրեր:
Անցումը էլեկտրաէներգետիկական շուկայի ազատականացմանը՝ կոնկրետ քայլերով:
-Ի՞նչ է դա ենթադրում, խնդրում եմ ներկայացնեք կոնկրետ քայլերը:
-Տեսեք՝ արտադրության հատվածում մենք ունենք մի քանի հարյուր խաղացող՝ 184 փոքր ՀԷԿ, 300-ից ավել ինքնավար (արևային) արտադրող, 2 մեծ հիդրոէլեկտրակայանների համալիր, 1 ատոմակայան, 3 ջերմային կայաններ: Շուկայի ազատականացում ասելով՝ նկատի ունենք դասական բիզնես միջավայրի, շուկայական պայմանների ապահովում: Դա ենթադրում է, որ առաջինը՝ մեր էներգետիկ շուկայում բացի «Հայկական էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ից, կլինեն այլ մատակարարներ, այսինքն՝ սպառողը կարող է ընտրել, թե ումից գնել էլեկտրաէներգիա: Երկրորդ՝ ՀԷՑ-ը կմնա երաշխավորված մատակարար, այսինքն՝ եթե սպառողը ցանկություն չունի օգտվել այլընտրանքային մատակարարից, ապա նա մշտապես կունենա ՀԷՑ-ից օգտվելու հնարավորություն, որը կշարունակի շուկայի կարգավորվող գներով էլեկտրաէներգիա մատակարարել:
Երրորդը՝ խոշոր սպառողներին, ում օրենքում կոչում ենք որակավորված սպառողներ, թույլ է տրվելու պայմանագրային հիմունքներով ուղղակիորեն էլեկտրաէներգիա գնել արտադրողից, ներմուծել այն, եթե ավելցուկ են ունենում, վաճառել մեծածախ շուկայում, և այստեղ «Հայկական էլեկտրական ցանցերը» ծառայելու է միայն որպես բաշխիչ, այլ ոչ մատակարար, և հետևաբար՝ վճարում կատարվելու է միայն բաշխման գործառույթի համար: Այսինքն՝ տարանջատվելու են ՀԷՑ-ի բաշխման և մատակարարման գործառույթները, և դրանցից յուրաքանչյուրի իրականացման համար սահմանվելու է առանձին սակագին։
Չորրորդը՝ ձևավորվելու է էլեկտրաէներգիայի շուկա, այսպես ասած՝ էլեկտրաէներգիայի բորսա: Այսինքն՝ եթե արտադրող ընկերություններն ունենան էլեկտրաէներգիայի ավելցուկ, ապա կկարողանան այն օր առաջ վաճառել այդ շուկայում:
Հաջորդը՝ թրեյդերները ստանալու են նոր լիցենզիա, որը կոչվելու է մեծածախ առևտրով զբաղվող ընկերության լիցենզիա: Վերջինիս առանձնահատկությունն այն է, որ ընկերությունը մեկ լիցենզիայով հնարավորություն կունենա էլեկտրաէներգիա ներմուծել, արտահանել և վաճառել մեծածախ շուկայի մասնակիցներին: Այսինքն՝ մենք միավորել ենք ներմուծման և արտահանման լիցենզիաները, սահմանել մեկը՝ երկուսի փոխարեն, ինչպես նաև նվազեցրել լիցենզիայի արժեքը։ Եթե նախկինում յուրաքանչյուր լիցենզիան արժեր 5 միլիոն դրամ, ապա այժմ երկու գործառույթ իրականացնող լիցենզիայի արժեքը ընդամենը 1 միլիոն դրամ է։ Այսինքն՝ նույն գործառույթը, որը նախկինում իրականացվում էր 10 միլիոն դրամով, այժմ այն կազմում է 1 միլիոն դրամ։ Այս բարեփոխմամբ մենք խթանում ենք մասնավոր ընկերությունների մուտքը էլեկտրաէներգետիկական շուկա: Դա նաև կնպաստի հարևան երկրների հետ առավել արդյունավետ աշխատելուն և ավելի էժան գնով էլեկտրաէներգիա ներմուծելուն ու ավելի թանկ գնով արտահանելուն:
Սրանք են էլեկտրաէներգետիկական շուկայի ազատականացմանը միտված այն հիմնական փոփոխությունները, որ մենք կատարել ենք և որոնցից պետք է բխեն մի շարք նոր փաստաթղթեր, որոնք կմշակվեն, և մինչև 2020թ. հունվարի 1-ը և շուկան կսկսի գործել նոր մոդելով:
Վերականգնվող էներգետիկայի ոլորտում ՀՀ օրենսդրական կարգավորումներն աշխարհում լավագույնն են:
-Բարեփոխումներ են իրականացվել նաև վերականգվող էներգետիկայի ոլորտում: Ի՞նչ են ենթադրում դրանք:
-Մենք վերականգնվող էներգետիկայի ոլորտում 2017թ. իրականացրել ենք օրենսդրական բարեփոխումներ՝ ուղղված ինքնավար էներգաարտադրողների գործունեության իրականացման վարչարարության պարզեցմանը և գործող մեխանիզմների կատարելագործմանը: Նրանք ազատված են հարկերից, լիցենզավորումից։ Բացի դրանից, եթե մինչև այդ վերջիններիս համար առկա էր առավելագույնը 150 կիլովատ դրվածքային հզորությամբ սահմանափակում, ապա, ըստ օրենսդրական բարեփոխումների, ֆիզիկական անձանց համար պահպանվել է 150 կիլովատտ դրվածքային հզորությունը, իսկ իրավաբանական անձանց համար այն հասցվել է մինչև 500 կիլովատի: Այդպիսով՝ հնարավորություն է ընձեռվում էլեկտրական էներգիայի խոշոր սպառում ունեցող տնտեսություն վարող սուբյեկտներին իրականացնելու ինքնավար էներգաարտադրողի գործառույթներ:
Ի դեպ, ինքնավար են կոչվում այն արտադրողները, որոնք արևային վահանակներ կամ հողմակներ են տեղադրում իրենց բնակելի կամ այլ տարածքներում, արտադրում էլեկտրաէներգիա՝ սեփական կարիքների համար և ավելցուկը վաճառում ՀԷՑ-ին:
Կարող եմ վստահաբար հայտարարել, որ վերականգնվող էներգետիկայի ոլորտում մեր օրենսդրական կարգավորումները աշխարհում լավագույնն են: Եվ պետք է նշեմ, որ արդյունքն ակնհայտ է: Անցյալ տարվա ընթացքում ունեցել ենք 208 արևային ֆոտովոլտային համակարգերի տեղադրում, իսկ 2018 թվականի միայն հունվար-փետրվար ամիսներին՝ այդ թիվը 100-ով ավելացել է: Ըստ մեր նախնական հաշվարկների՝ մինչև 2020թ., ունենալու ենք մոտ 10 հազար տանիք՝ համալրված արևային ֆոտովոլտային համակարգերով:
Միաժամանակ տեղեկացնեմ նաև, որ 2017թ. կառուցվել է երեք արևային կայան ՝«Թալին 1», «Շենիկ», «Արևիկ»: Նմանատիպ 8 կայան կգործարկենք այս տարի՝ նոր ազդակներ հաղորդելով ոլորտի զարգացմանը: Անշուշտ, նպատակ ունենք նաև ավելի մեծ կայաններ կառուցելու, որոնցից մեկի կառուցման մրցույթն արդեն իսկ հայտարարված է: Խոսքը ՀՀ Գեղարքունիքի մարզում 55 մեգավատ հզորությամբ արևային կայանի կառուցման նախագծի մասին է: Նման հզորության արևային կայան չկա Հայաստանում և տարածաշրջանում: Մենք մրցույթ ենք հայտարարել լավագույն սակագնի համար, և այն ներդրողը, որը կառաջարկի արտադրված էլեկտրաէներգիայի նվազագույն սակագին, իրավունք կստանա կառուցել այդ կայանը: Հատկանշական է, որ կայանի կառուցման մրցույթի հայտարարությունը հետաքրքրել է այս ոլորտում գործունեություն ծավալող աշխարհի լավագույն ընկերություններին:
Ըստ մեր կանխատեսումների՝ առաջիկա տարիներին մեր սեփական սպառման կառուցվածքում վերականգնվող էլեկտրաէներգիան կազմելու է առնվազն 50 տոկոս։
Նախարարության 2017-2018թթ. ծրագրերը:
-Ի՞նչ կարևոր ծրագրեր են իրականացվել 2017թ. ընթացքում:
-2017թ. մեկնարկել է երկու խոշոր ծրագիր՝ հողմաէներգետիկայի ոլորտում իսպանական «Աքսիոնա էներջի» և էմիրաթական «Աքսես Ինֆրա Սենթրալ Էյժա Լիմիթեդ» ընկերությունների հետ համատեղ։ Արդեն սկսվել է քամու ռեսուրսի չափման գործընթացը Գեղարքունիքի մարզում: Ծրագրերից յուրաքանչյուրի ներդրումային արժեքը կազմում է 100-150 մլն եվրո, դրանք պետք է իրականացվեն 3-4 տարվա ընթացքում:
Նախորդ տարի ավարտվել է Հրազդան-Շինուհայր 220 կՎ լարման գծի շինարարությունը, որն ամրացրել է մեր էներգետիկ համակարգի ողնաշարը՝ ստեղծելով երկրի ներսում ավելի մեծ ծավալով էլեկտրաէներգիայի տեղափոխման հնարավորություն:
Շարունակվել է Հայաստան-Իրան 400 կՎ էլեկտրահաղորդման գծի շինարարությունը, որը 3-4 անգամ ավելացնելու է էլեկտրաէներգիայի արտահանման հնարավորությունները: Անցյալ տարի մեզ հաջողվել է նաև 17.1 տոկոսով ավելացնել արտահանման ծավալները: Ցանկանում ենք այս տարի կրկնապատկել կամ եռապատկել այդ ձեռքբերումը:
Պետություն-մասնավոր հատված գործընկերության արդյունքում մեկնարկել են «Շնող» ՀԷԿ-ի նախագծային-նախահաշվարկային աշխատանքները։ 76 ՄՎտ նախնական դրվածքային հզորությամբ ՀԷԿ-ն ամբողջությամբ կօգտագործի Դեբեդ գետի չօգտագործված ջրային ներուժը:
Մեծ ներդրում է կատարվում՝ շուրջ 300 մլն. ԱՄՆ դոլար, Հայաստանի ատոմային էլեկտրակայանի երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման կյանքի տևողության երկարաձգման նպատակով։ Մենք նախատեսում ենք առնվազն 10 տարով երկարացնել ատոմակայանի 2-րդ էներգաբլոկի աշխատանքը: Ներդրումների խոշոր մասն ուղղվում է անվտանգության չափորոշիչների ու արդյունավետության բարձրացմանը և ակնկալվում է արձանագրել հզորության 10 տոկոս աճ:
Նշեմ նաև, որ Վրաստանի հետ կնքվել են առևտրի նոր պայմանագրեր, որի շրջանակներում կարողացել ենք շատ ավելի արդյունավետ դարձնել մեր էլեկտրաէներգիայի արտադրության կառուցվածքը:
-Ի՞նչ ծրագրեր պետք է իրականացվեն 2018թ. ընթացքում։
-Այս տարվա ընթացքում կշարունակվեն այն բոլոր ծրագրերը, որոնց մասին արդեն խոսեցինք, մասնավորապես կամփոփվի Մասրիկի արևային մեծ կայանի մրցույթը, կմեկնարկեն կառուցման աշխատանքները, հողմային էներգետիկայի ոլորտում կիրականացվեն ևս մի քանի ներդրումային ծրագրեր։ Բավական մեծ աշխատանք ունենք կատարելու էլեկտրաէներգետիկական շուկայի ազատականացման ոլորտում:
2018թ. ակտիվ վերակառուցման աշխատանքներ կընթանան նաև Հայաստանի ատոմային էլեկտրակայանում: Մենք պատրաստակամ ենք նախապայմաններ ստեղծել մեր երկրում էլեկտրական մեքենաների լայն կիրառման համար։
Դե Ֆակտո
Հարցազրույցը՝ Սուսաննա Թամազյանի
19:17
17:32
17:02
16:45
16:23
16:02
15:44
15:28
15:15
14:55
14:36
14:21
14:09
13:56
13:25
13:19
12:55
12:36
12:22
12:08
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | ||
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | |
| 28 | 29 | 30 | |||||
09:54
09:35
09:02
09:46
09:37
09:17
09:02
09:46
09:34
09:17
09:02
00:00
00:00
00:00
00:00
09:36
09:27
09:14
09:01
09:45
09:38
09:27
09:02
09:56
09:45
09:34
09:18
09:57
09:46
09:39
09:28
09:14
09:15
09:02
09:44
09:12
09:26
09:45
09:35
09:17
09:02
09:46
09:34
09:16
09:02
09:45
09:34
09:17
09:02
09:56
