Պոլսոյ “Նոր Մարմարա” թերթի գլխաւոր խմբագիր Ռոպէր Հատէճեան.
Միշտ մտածած եմ եւ արդէն քանի մը անգամ գրած եմ, որ խօսող մարդը ուղղագրական սխալ չ՛ըներ: Միա՛յն գրող մարդն է, որ ուղղագրական սխալ կ՛ընէ: Ասիկա շատ ճիշդ է մասնաւորաբար մեր լեզուին համար, որ ունի իր ուղղագրական բաւական խիստ ու կնճռոտ կանոնները: Ձեր բարեկամը ձեզի հետ շատ մաքուր ու անսխալ հայերէնով կը խօսի, բայց նոյն անձը եթէ իր խօսածը թուղթին տալ ուզէ, եթէ գրել ուզէ, ո՜վ գիտէ՝ ուղղագրական որքան շատ սխալ կ՛ընէ: Խօսելու ու գրելու միջեւ այսպիսի տարբերութիւն մը կայ:
Բայց մարդիկ իրենց լեզուն միայն խօսելով ու գրելով չէ՛ որ կը գործածեն: Կայ երրորդ ձեւ մըն ալ, որ կարդալն է: Հիմա հարցնենք: Մարդիկ խօսելու ընթացքին ուղղագրական սխալ չեն ըներ: Գրելու ընթացքին ուղղագրական սխալ կրնան ընել: Հապա կարդալու ընթացքի՞ն: Կարդալու կապը ի՞նչ է ուղղագրութեան հարցին հետ: Հոս հարցը քիչ մը կը կնճռոտի:
Գրելու ընթացքին մենք բառերը իրենց ուղղագրական ճիշդ ձեւով պէտք է գրենք, որովհետեւ բառերուն ուղղագրութիւնը, ճիշդ կամ սխալ, կը տեսնուի թուղթին վրայ: Մինչդեռ խօսելու ընթացքին այսպիսի ստիպողութիւն չկայ, որովհետեւ բառերուն ուղղագրութիւնը, ճիշդ կամ սխալ, տեսանելի չէ: Գալով լեզուն գործածելու երրորդ ձեւին, այսինքն՝ գիրք մը կամ թերթ մը կարդալու ձեւին, հոս ալ բառերուն ուղղագրութիւնը տեսանելի է, եւ ընդհանրապէս բառերուն մէջ ուղղագրական սխալ ալ չկայ, քանի որ տպուած է, բայց կարդացողին համար այստեղ կարեւորը ուղղագրութիւնը չէ, այլ կարդացածին իմաստն է: Ուստի ան իր ուշադրութիւնը աւելի շատ պիտի կեդրոնացնէ իմաստին վրայ, քան թէ՝ ուղղագրութեան:
Միայն թէ շատ կարդացողը, մանաւանդ եթէ ուշադիր ընթերցող է, ուղղագրութեան մարզէ ներս անզգալաբար շատ բան կը սորվի կարդալով: Ասիկա առաւելութիւն մըն է: Անդին, խօսող մարդը, տասը տարի ալ խօսի, իր գործածած բառերուն ուղղագրութեան մասին բան չի սորվիր, մինչ կարդացող մարդը, եթէ շարունակ կը կարդայ, անուղղակի կերպով բաներ մը կը սորվի բառերու ուղղագրութեան մասին:
Այս բոլորէն վերջ անշուշտ պիտի ըսենք, որ ճիշդ ուղղագրութիւնը սորվելու ամէնէն օգտակար միջոցը գրելն է, ո՛չ թէ խօսիլը կամ կարդալը: Պայմանաւ անշուշտ, որ գրողը իր սխալներուն համար սրբագրիչ մը ունենայ իր քովը: Օրինակ՝ «Բացարձակ» բառին ուղղագրութիւնը սորվելու համար այդ բառը հարիւր անգամ կարդալը այնքան չ՛օգներ, որքան պիտի օգնէ այդ բառը հարիւր անգամ գրելը:
Այս պատճառաւ ալ իրաւունք պիտի ունենանք ըսելու, որ մարդուս համար իր լեզուն գործածելու ամէնէն ընտիր ձեւը ո՛չ խօսիլն է, ո՛չ ալ կարդալը, այլ գրելն է: Այս տեսակէտով մենք՝ հայերս, դժբախտ ժողովուրդ ենք, որովհետեւ մեր մէջ, նոյնիսկ եթէ բաւարար չափով հայերէն խօսող կամ կարդացող կայ, բաւարար չափով հայերէն գրող չկայ:
Ուղղագրութեան հարցը կարեւոր հարց է, բայց լեզուի առողջութեան տեսակէտէ կայ ուրիշ կարեւոր հարց մըն ալ:
Չեմ գիտեր, թէ անդրադարձա՞ծ էք, որ կարդալու երկու ձեւ կայ: Մէկը միտքէն կարդալն է, միւսը բարձրաձայն կարդալն է: Ան, որ միտքէն կը կարդայ, բառերը արտասանելու պէտք չունի, մինչդեռ ան, որ բարձրաձայն կը կարդայ, բնականաբար պարտաւոր է բառերը արտասանելու: Այլ խօսքով, պիտի ըսենք, որ միտքէն կարդացողը բառերը ճիշդ արտասանելու, ճիշդ առոգանութիւն գործածելու խնդիր չունի: Բարձրաձայն կարդացողն է, որ ունի այսպիսի հարց մը, եւ այս հարցը կարեւոր կը դառնայ դժուար արտասանելի բառերու պարագային: Ուրեմն, եթէ կ՛ուզենք, որ մեր լեզուն լաւ դառնայ, հանգիստ դառնայ մեր բերնին մէջ, լաւ կ՛ըլլայ, որ երբեմն բարձրաձայն ընթերցում ընենք, նոյնիսկ եթէ մեր քով ուրիշը չկայ: Ասիկա ընդունուած սովորութիւն չէ, նոյնիսկ թերեւս մարդուն խենդ կ՛ըսեն, եթէ տեսնեն, որ ան առանձին սենեակի մը մէջ բարձրաձայն կը կարդայ: Բայց պիտի անդրադառնանք, որ բարձրաձայն կարդալը կը կենդանացնէ կարդացուած բառերը, զանոնք գիրէ ձայնի կը վերածէ:
Այստեղ բանանք ուրիշ փակագիծ մըն ալ: Ըսած էինք, որ լեզուն գործածելու երեք ձեւ կայ. խօսիլ, գրել ու կարդալ: Թերեւս պէտք պիտի ըլլայ սրբագրել ու չորրորդ մըն ալ աւելցնել: Ասիկա արտասանելն է: Ոմանք թերեւս արտասանելը համազօր պիտի նկատեն խօսելու կամ բարձրաձայն կարդալու: Բայց արտասանելը ասոնցմէ քիչ մը աւելին է: Դուք սովորական ոճով բարձրաձայն կը կարդաք, բայց ատիկա որեւէ կապ չունի արուեստի հետ: Մինչդեռ արտասանելը ունի: Արտասանելը արուեստ մըն է, եւ լաւ արտասանողը այն է, որ ամենագեղեցիկ ու ամենաճիշդ ձեւով կ՛արտասանէ բառերը, մասնաւոր շեշտ կամ ելեւէջ կը դնէ բառերուն վրայ: Այս տեսակէտէ յիշենք, որ բեմի վրայ դերասանի մը խօսիլն ալ արտասանել է: Դերասանին խօսիլը մեր իրարու հետ խօսելէն շատ տարբեր է:
Զուր տեղ չէ, որ դպրոցներու մէջ աշակերտներուն արտասանութիւն կը սորվեցնեն: Երբ մտիկ կ՛ընենք այդ աշակերտները, անոնց արտասանելու կարողութենէն կրնանք կռահել, թէ անոնք որքան ընտելացած են իրենց լեզուին հետ, այսինքն՝ որքան կը գործածեն իրենց լեզուն:
Վերջացնելէ առաջ պիտի յիշեմ լեզուն գործածելու հինգերորդ ձեւ մըն ալ: Խօսիլ, գրել, կարդալ, արտասանել եւ… մտածել: Ամէն մարդ անպայման մտածելու լեզու մը ունի: Դուք առօրեայ ձեր կեանքին մէջ ինչ լեզուով որ կը մտածէք, այդ լեզուն է, որ կ՛ապրեցնէք:
Սիրելինե՛ր, խօսեցէ՛ք, գրեցէ՛ք, կարդացէ՛ք, արտասանեցէ՛ք ու մտածեցէ՛ք ձեր մայրենի լեզուով:
Աղբյուրը` akunq.net
13:17
13:05
12:58
12:53
12:37
12:15
12:03
11:48
11:35
11:22
11:03
10:45
10:26
10:04
09:45
09:32
09:23
09:15
09:02
00:00
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | ||
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | |
| 28 | 29 | 30 | 31 | ||||
09:45
09:32
09:23
09:15
09:02
10:06
09:53
09:46
09:35
09:24
09:13
09:01
09:25
09:14
09:02
09:58
09:45
09:34
09:26
09:13
09:02
09:02
09:45
09:35
09:27
09:12
09:01
09:45
09:34
09:26
09:14
09:02
10:05
09:53
09:45
09:34
09:26
09:13
09:01
09:56
09:34
09:26
09:15
09:02
09:56
09:46
09:34
09:23
09:14
09:02
