Հարվային Կովկասը ծայրաստիճան կարևոր տարածաշրջան է Միացյալ Նահանգների համար՝ թե՛ որպես հյուսիս-հարավ, թե՛ որպես արևելք-արևմուտք առանցք: Իսկ Հայաստանն ու Ադրբեջանը գրեթե հավասարապես կարևոր են Վաշինգտոնի համար, բայց տարբեր պատճառներով: Հայաստանը կարևոր է շնորհիվ ամերիկահայ Սփյուռքի, Ադրբեջանը՝ շնորհիվ նավթի: Միացյալ Նահանգների նախագահի՝ ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնի այցելությունը Հարավային Կովկաս պայմանավորված էր հիմնականում հենց այս հանգամանքով, քանի որ, մի կողմից, սա հյուսիս-հարավ առանցք է, որն ընկած է ԱՄՆ-ի հետ լուրջ խնդիրներ ունեցող Ռուսաստանի և Իրանի միջև, մյուս կողմից՝ Հարավային Կովկասը տարանցիկ ճանապարհ է արևելք-արևմուտք նավթագազային հոսքի համար: «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց ամերիկացի հայտնի վերլուծաբան, ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի նախկին հատուկ խորհրդական, ԽՍՀՄ ժողովուրդների հարցերի փորձագետ, Վաշինգտոնի Համաշխարհային քաղաքականության ինստիտուտի պրոֆեսոր Փոլ Գոբլը՝ խոսելով Ռուսաստան, այնուհետև Ադրբեջան, Հայաստան և Վրաստան Ջոն Բոլթոնի կատարած այցելությունների և դրանց նպատակների մասին:
Թրամփի խորհրդականը Բաքվում հայտարարեց, թե Վաշինգտոնի և Բաքվի հարաբերությունները «ռազմավարական բնույթ են կրում»: Երևանում նա, իհարկե, համարժեք ձևակերպում չտվեց ԱՄՆ-Հայաստան հարաբերություններին, թեև Հայաստանում ԱՄՆ-ի դեսպանատան թարգմանչուհին սխալմամբ նշեց, թե իբր Բոլթոնն ասել է, որ «հայ-ամերիկյան հարաբերությունները մեզ համար ռազմավարական նշանակություն ունեն»: Իրականում Բոլթոնն ասել էր, որ այս տարածաշրջա՛նը՝ Հարավային Կովկասը, ռազմավարական նշանակություն ունի Միացյալ Նահանգների համար: Ի դեպ, Փոլ Գոբլը կարծում է, որ Թրամփի վարչակազմի ներկայացուցիչները չափից ավելի շատ են օգտագործում «ռազմավարական գործընկեր» եզրույթը, ինչն արժեզրկում է այս հասկացությունը:
Ջոն Բոլթոնը Երևանում մեկ այլ ուշագրավ հայտարարություն էր արել՝ կապված Հայաստանում դեկտեմբերին կայանալիք արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների և ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման հետ: Փոլ Գոբլն այս հարցի առնչությամբ ասում է, որ Բոլթոնը, իհարկե, ճիշտ է, որ Ազգային ժողովի ընտրություններում հաղթանակ տանելու դեպքում Նիկոլ Փաշինյանը հնարավորություն կստանա «վճռական քայլեր ձեռնարկել մի շարք կարևոր հարցերի, այդ թվում՝ ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման ուղղությամբ», բայց խնդիրն այն է, որ դրան կարող են խոչընդոտել Մոսկվան և Բաքուն:
– Պարոն Գոբլ, Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ նպատակով էր ԱՄՆ նախագահ Թրամփի վարչակազմի ամենաազդեցիկ պաշտոնյաներից ու Վաշինգտոնի արտաքին քաղաքականության ճարտարապետներից մեկը՝ Ջոն Բոլթոնը, եկել Հարավային Կովկաս։ Այս այցելությունը Միացյալ Նահանգներ-Ռուսաստան հարաբերութունների համատեքստո՞ւմ է, թե՞ մեր տարածաշրջանն առանձին նշանակություն ունի Միացյալ Նահանգների համար։
– Հարավային Կովկասը ծայրաստիճան կարևոր տարածաշրջան է Միացյալ Նահանգների համար՝ թե՛ որպես հյուսիս-հարավ և թե՛ որպես արևելք-արևմուտք առանցք: Հյուսիս-հարավ առանցքում հիմնական շարժանիվները, ազդեցիկ խաղացողները Ռուսաստանն ու Իրանն են, իսկ արևելք-արևմուտք առանցքը վերաբերում է նավթի և գազի հոսքերին: Ամերիկացի պաշտոնյաներն ինչ-որ տեղ չափից ավելի շատ են օգտագործում «ռազմավարական գործընկեր» տերմինը: Երբ բոլորը համարվում են «ռազմավարական գործընկեր», իրականում ոչ մեկն էլ ռազմավարական գործընկեր չէ: Վախենամ, որ Թրամփի վարչակազմում հստակ չափանիշներ չկան այս հարցի վերաբերյալ: Միևնույն ժամանակ, և՛ Հայաստանը, և՛ Ադրբեջանը կարևոր են Վաշինգտոնի համար, բայց տարբեր պատճառներով: Հայաստանը կարևոր է Միացյալ Նահանգներում հայկական սփյուռքի, իսկ Ադրբեջանը՝ նավթի պատճառով: Եվ միաժամանակ երկուսն են կարևոր են Ռուսաստանի ազդեցությանը հակազդելու և Իրանից պաշտպանվելու անհրաժեշտության պատճառով:
– Համաձա՞յն եք որոշ փորձագետների այն տեսակետին, որ Բոլթոնի՝ Հարավային Կովկաս այցելելու հիմնական նպատակներից մեկն այն էր, որ փորձի ստանալ երեք երկրների կառավարությունների աջակցությունը Իրանի դեմ Թրամփի կազմակերպված արշավին, Իրանը մեկուսացնելու և Իրանի նկատմամբ ճնշում գործադրելու քաղաքականությանը: Այսինքն՝ ակնհայտ է, որ սա Բոլթոնի օրակարգի հիմնական հարցերից մեկն էր, բայց որքանո՞վ է այս հարցը կարևոր Բոլթոնի այցելության համատեքստում: Գուցե Ադրբեջանի ու Հայաստանի կարևորությունն այս առումով տարբե՞ր է:
– Թրամփի վարչակազմը կենտրոնացած է Իրանի խնդրի վրա: Սա առաջնահերթ խնդիր է իր համար: Ավելի կարևոր է, քան գրեթե ամեն ինչ: Համոզված եմ, որ Բոլթոնը խոսել է Իրանին հակազդելու մասին թե՛ Ադրբեջանում և թե՛ Հայաստանում: Ադրբեջանն ավելի կարևոր է աշխարհագրության շնորհիվ, բայց Ռուսաստանի պատմական մոտեցման շնորհիվ Հայաստանը գրեթե հավասար կարևորություն է ստանում:
– Վերլուծական շրջանակներում տարիներ շարունակ շրջանառվող մի հայտնի տեսակետ կա այն մասին, որ Իսրայելն ու Միացյալ Նահանգները դիտում են Ադրբեջանի տարածքը և գործընկերությունը այս պետության հետ որպես հենակետ, պլացդարմ՝ հակաիրանական գործողություններ իրականացնելու համար, քանի որ Ադրբեջանը բավական բարդ հարաբերություններ ունի Իրանի հետ և փորձում է երկակի խաղ խաղալ մի կողմից Իրանի, մյուս կողմից՝ Իսրայելի և Միացյալ Նահանգների հետ: Կարծում եք՝ Բոլթոնը Բաքվում ստացե՞լ է Ադրբեջանի աջակցությունն այս հարցում:
– Ադրբեջանը Ալիևների օրոք միշտ ձգտել է հետապնդել հավասարակշռված արտաքին քաղաքականություն: Չեմ կարծում, թե Միացյալ Նահանգներն այդպիսի մոտեցում ունի: Ավելի շուտ սա Բաքվի կողմից իր լավագույն շահերի ընկալման շարունակությունն է:
– Բոլթոնը, Ձեր կարծիքով, խնդրե՞լ է Հայաստանի կառավարության աջակցությունը ԱՄՆ-ի հակաիրանական քաղաքականությանը, թե՞ լավ պատկերացնելով Հայաստանի և Իրանի բարեկամական հարաբերությունները՝ պարզապես քննարկել է հայկական կողմի հետ Իրանի հետ կապված իրավիճակը, ամերիկյան պատժամիջոցներն Իրանի դեմ և դրանց հնարավոր ազդեցությունը Հայաստանի վրա: Կամ եթե Բոլթոնը առաջարկել է Հայաստանի ղեկավարությանը անցնել Միացյալ Նահանգների կողմը այս հարցում, ապա ի՞նչ է, Ձեր կարծիքով, պատասխանել Նիկոլ Փաշինյանը:
– Համոզված եմ, որ Բոլթոնը կուզենար, որ Հայաստանը հնարավորինս հակադրվեր Իրանին՝ ներառյալ Թեհրանի հետ իր առևտրատնտեսական և քաղաքական համագործակցության սահմանափակումը: Թե որքա՞ն հեռու է նա գնացել՝ պարզ չէ և կշարունակի անորոշ մնալ, քանի դեռ Հայաստանում չի ձևավորվել նոր կառավարություն:
– Բոլթոնն ասել է, որ եթե հավատանք այն կանխատեսումներին, որ առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններում հաղթելու է Նիկոլ Փաշինյանի թիմը, ապա այդ դեպքում նա «շատ ուժեղ մանդատ կստանա» և հնարավորություն կունենա վճռական քայլեր ձեռնարկել մի շարք կարևոր հարցերի, այդ թվում՝ Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ: Սա ի՞նչ ուղերձ է: Ի՞նչ է իրականում նկատի ունեցել Բոլթոնը: Կարծում եք՝ Թրամփի վարչակազմը Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման ծրագի՞ր ունի:
– Ես շատ կզարմանայի, եթե Բոլթոնը տարածաշրջան գար՝ խոստանալով, որ Միացյալ Նահանգներն այժմ պատրաստվում է ավելի ակտիվ քայլեր ձեռնարկել այս հարցում և նույնիսկ ունի ռազմավարական տեսլական: Վաշինգտոնը, մի կողմից, «ամենից վեր» է դասում սահմանների անխախտելիությունն ու կայունությունը՝ միաժամանակ դրան հակադրելով ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքը, և այս պարագայում ես համոզված չեմ, որ ամերիկյան կողմի գործողությունները կհանգեցնեն ինչ-որ ճեղքման այս հարցում: Որևէ բան չի խթանում Երևանին և Բաքվին դիմելու ռիսկային քայլերի, քանի դեռ Վաշինգտոնն ու մյուսները ցույց չեն տվել իրենց ձեռքերը:
Բոլթոնն իրավացի է, երբ ասում է, որ եթե Փաշինյանը հաղթի ընտրություններում, հնարավորություն կստանա նոր որոշումներ կայացնել: Խնդիրն այն է, որ Մոսկվան և Բաքուն ևս դա հասկանում են և իրենցից յուրաքանչյուրը կարող է այնպիսի քայլեր անել, որոնք կբարդացնեն Փաշինյանի խնդիրը, եթե չասենք՝ անհնարին կդարձնեն նրա կողմից նույնիսկ հաղթանակից հետո հասնել այնպիսի փոփոխությունների Լեռնային Ղարաբաղի հարցում, որոնք բավարար կլինեն հասնելու հիմնախնդրի իրական հանգուցալուծման և ոչ թե զինադադարի, որն ի վերջո կվերանայվի և հնարավոր է՝ նույնիսկ չեղարկվի:
16:49
16:25
16:06
15:46
15:24
15:13
14:58
14:41
14:21
14:04
13:43
13:21
13:02
12:44
12:21
12:02
11:39
11:24
11:08
10:51
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | |
| 29 | 30 | 31 | |||||
09:13
09:01
09:47
09:35
09:17
09:02
09:33
09:16
09:02
09:48
09:34
09:16
09:02
09:49
09:36
09:15
09:55
09:42
09:33
09:19
09:02
09:44
09:35
09:17
09:47
09:27
09:15
09:01
09:16
09:01
09:55
09:44
09:33
09:15
09:01
09:56
09:45
09:33
09:16
09:02
09:55
09:26
09:12
09:01
09:55
09:46
09:32
09:15
09:02
09:55
