«Ստամբուլյան կոնվենցիան ենթակա չէ վավերացման». Գեւորգ Դանիելյան

06.07.19 | 18:39

Սահմանադրական դատարանի շուրջ շաբաթներ շարունակ աղմուկ ստեղծելուց,Սահմանադրությունը բառի ուղիղ կամ անուղղակի իմաստով մեկ տարի «խոշտանգելուց»,երբեմն` շրջանցելուց ու արհամարհելուց հետո այսօր Հայաստանում նշում ենՍահմանադրության օրը: Առկա խնդիրների, մերօրյա Սահմանադրության դեմոտնձգությունների մասին էլ ծավալվեց «Իրավունքի» զրույցը Բարձրագույն դատականխորհրդի նախկին անդամ, իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր ԳԵՎՈՐԳ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԻհետ:

«ՊԵՏՔ Է ՀԱՐՄԱՐՎԵՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ, ՈՉ ԹԵՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՐՄԱՐԵՑՆԵՆ ԻՐԵՆՑ»

– Պարոն Դանիելյան, այսօրվա գործողՍահմանադրությունն, ինչ-որ առումով նաեւ Ձերհոգեզավակն է` հաշվի առնելով, որ Դուք եղել եքսահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտականհանձնաժողովի անդամ: Ըստ Ձեզ` վերջին մեկ տարվաընթացքում տեղի ունեցած հայաստանյանվայրիվերումներում կարողացա՞վ այսՍահմանադրությունը դիմակայել: Թե՞ այսօր հետադարձհայացք նետելով` կցանկանայիք, որ որոշ կետեր,դրույթներ ժամանակին վերանայած լինեիք:

– Սահմանադրությանհիմնադրույթներիառնչությամբ` պետք էասել, որ իմդիրքորոշումըմեծամասամբ եղել էդրական: Ճիշտ է,քննարկումներիարդյունքում եղել եննաեւքվեարկություններ, եւշատ հաճախ որոշվիճահարույցհիմնադրույթներընդունվել են 4-ը 5-ի հարաբերակցությամբ, այսինքն` դժվարությամբ են դրանք ընդունվել, բայցբոլոր առավել առանցքային հիմնադրույթներն իմ խորին համոզմամբ` եղել են արդարացի: Այսհարցը շատ հաճախ է տրվում, թե Սահմանադրությունը լուծե՞ց այս կամ այն ճգնաժամը, քաոսըեւ այլն: Սակայն Սահմանադրությունն ինքնին քաոս չի լուծում, ճգնաժամ չի լուծում: Չպետք էքաղաքական ուժերն իրենց ապաշնորհությունը ներկայացնեն Սահմանադրության որակով:Սահմանադրությունն ընդամենը սահմանել է դրույթներ եւ որոգայթներ է նախատեսում`իշխանության ախորժակի համար: Պետք է հարմարվեն Սահմանադրությանը, ոչ թե փորձենՍահմանադրությունը հարմարացնել իրենց եւ ասեն, որ ճգնաժամ առաջացավ, որովհետեւ մենքինչ-որ նկատառում ունեինք, որեւէ քաղաքական ակցիա էինք ուզում իրականացնել, բայցՍահմանադրությունը խոչընդոտեց: Պետք է հասկանան, որ Սահմանադրությունը բարձրագույնիրավական ուժ ունեցող ակտ է, եւ պետք է դրան հարմարվել: Եթե գտնում են` խնդիր կա,ուրեմն` թող փորձեն Սահմանադրությունը փոխել, սակայն արդեն իսկ իշխանության որոշ ներկայացուցիչներ շատ հաճախ ասում են` Սահմանադրությունը հենց նրա համար է, որ մենքխախտենք, որովհետեւ եթե սա հեղափոխություն է, պետք է խախտենք Սահմանադրությունը, որկարողանանք իշխանություն ձեռք բերել, այլ կերպ հնարավոր չէ:

– Բայց սա ընդունելի՞ մոտեցում է, եւ արդյոք սա հիմք էՍահմանադրության փոփոխության:

– Սա ընդամենը տեսակետ է, իրենց ներկայացուցիչներիտեսակետն է: Եթե Սահմանադրությունը խախտում եք,ուրեմն` Սահմանադրությունն այդքան էլ, այսպես ասեմ,իրենց պատկերացմամբ, իրենց ընկալումներով բավարարչէ, եւ պետք է փոխվի: Միգուցե, ես այդՍահմանադրությանը երկու ձեռքով եմ կողմ, բայց իրենցտեսակետից ենթակա է փոփոխության, եւ եթեհայտարարում են, որ Սահմանադրությունը դեռ պետք էշարունակի գոյություն ունենալ, տեսնեն, թե ինչպես էաշխատում, այստեղ նախ ներքին անհամաձայնություն եմ տեսնում: Եվ երկրորդ` Սահմանադրությունում կարելի է փոփոխություններ անել` հաշվի առնելով այն, որ կլինենիրավագետներ, որոնք ավելի հստակություն են պահանջում, որոնք իրենց պատկերացմամբ`որոշ բառերում ոչ լիարժեք ձեւակերպումների պահանջներ են ներկայացնում: Բայց, գիտեք,որքան էլ անվերջ փորձեն Սահմանադրությունը բարելավել, կատարելագործել, չեն կարողվստահ լինել, որ այս խնդիրները չեն լինի: Եթե չկա մասնագետների, իրավասու մարմիններիկողմից այն կամքը, որ Սահմանարդության բուն նպատակը, էությունը պետք է պահպանվի, թողՍահմանադրությունն անվերջ փոխեն, միեւնույնն է, հաջողություն չեն ունենալու:

«ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՇՈՒՐՋԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ՃԳՆԱԺԱՄԵՐ ՓՆՏՐԵԼ ՊԵՏՔ ՉԷ»

– Անդրադառնանք նաեւ Սահմանադրական դատարանիշուրջ վերջին շրջանում ստեղծված, այսպես ասած,ճգնաժամին, որն առաջացավ, որպես ՍԴ դատավոր,Վահե Գրիգորյանի ընտրությունից եւ ինքն իրեն ՍԴնախագահ ինքնահռչակելուց հետո: Բանավեճիառանցքում հետեւյալն է` ՍԴ անդամ կարո՞ղ է լինել, թեբոլորը պետք է ՍԴ դատավոր լինեն:

– Սահմանադրականդատարան կա՞, թե՞չկա:Սահմանադրականդատարանըդատարա՞ն է, թե` ոչ:Եթե ՍԴ-ն դատարանէ, ուրեմն`Սահմանադրականդատարանումներգրավված անձանցինչ անուն ուզում եքդրեք, իրենքներկայացնում են այդ դատարանը, իրենք իրականացնում են սահմանադրականարդարադատություն: Ավելին` նրանց մի մասը ստացել են բարձրագույն դատավորի դասայինաստիճաններ, ընդ որում` այնպիսի դատավորի, որը վերապահվում է միայն Վճռաբեկդատարանի անդամներին: Հետեւաբար հարց է առաջանում` եթե այս մարդիկ չէին ընկալվումորպես դատավորներ, դեռ անդամ եղած ժամանակ, դեռ նախորդ` 2005 թվականիՍահմանադրության հիմքով, ինչո՞ւ էինք մենք իրենց բարձրագույն դատավորի կոչում տվել,դասային աստիճան շնորհել: Եվ վերջապես` շատ հաճախ ասում են` ընդհանրապես գրված է, որիրենք պետք է շարունակեն որպես անդամ պաշտոնավարել: Դե թողեք որպես անդամշարունակեն պաշտոնավարել, ինչո՞ւ եք հիմա ուզում, որ իրենք հրաժարական տան: Գրված էՍահմանադրությամբ, գոնե դա ընկալում են, ընդունում են, ուրեմն` թող շարունակենպաշտոնավարել` որպես անդամ: Չնայած` իմ ընկալմամբ` իրենք արդեն դատավորներ են,որովհետեւ նորմը մեկնաբանում են ոչ թե տառերով, բառերով, այլ այդ տառերի, բառերի,արտահայտությունների իմաստը բացահայտում ենք օրենսդրի նպատակով: Ինչ էսահմանադիրը կամեցել, որ այս կազմը շարունակի, որ անփոփոխելիության սկզբունքըչխաթարվի: Համեմատում են Սահմանադրության 220 հոդվածի հետ, որտեղ գրված է, որ«Վերահսկիչ պալատի անդամները շարունակում են պաշտոնավարել որպես Հաշվեքննիչպալատի անդամներ»: Բայց մոռանում են, որ 220 հոդվածով խոսքը վերաբերում է մի մարմնի,որի անվանումը փոխվել է` Վերահսկիչ պալատը դարձել է հաշվեքննիչ պալատ: Իսկ այսդեպքում դրա կարիքը չկա, որովհետեւ խոսքը նույն դատարանի մասին է` Սահմանադրականդատարանի, հետեւաբար, երբ ասում ենք, որ անդամը պետք է շարունակի պաշտոնավարել,ուրեմն` պաշտոնավարում է որպես դատավոր: Եվ եթե սա անգամ ընդունենք մի պահ, որ որեւէիրավագետի, այդ թվում նաեւ նորընտիր անդամների կողմից ընկալվում է որպեսսահմանադրական ճգնաժամի նախադրյալ, արդեն ուղղակի շատ տարակուսելի է:Արհեստական ճգնաժամեր փնտրել պետք չէ, հիմա պետք է աշխատել, քայլ առաջ անել:Կուտակված իրավական բազմաթիվ խնդիրներ կան` ցմահ ազատազրկվածների գործերիվերանայելու կարիք կա, օրենսդրական համակարգը բարելավելու անհրաժեշտության կա: Իսկեթե հետապնդումներով շատ հրապուրվենք, ուղղակի կկորցնենք ժամանակը, ներուժը, որնայդքան շատ չէ: Մենք` իրավագետները, թվում է` շատ են, բայց այն ներուժը, որ կարող է մի բանստեղծել, պետք է ավելի արդյունավետ օգտագործելու համար քայլեր արվեն, թե ինչպես անենք,որ շուտ կարողանանք այդ խնդիրները լուծել: Եթե այսօր քննադատում են եւ շատ հաճախհիրավի են քննադատում նախորդ համակարգը, նախորդ իշխանությունների օրոքօրենսդրությունը, ապա պետք է ասեմ, որ այդ օրենսդրությունը շարունակում է գործել, ոչինչ չիփոխվել: Այն օրեսնդրական ակտերը, որոնք միտված են ընդամենը ինչ-որ կառուցվածքայինփոփոխությունների կամ կազմի փոփոխությունների, ընդամենը լինելու է կադրայինփոփոխություն, ոչ ավելին: Միգուցե ավելի լավը լինեն, ինչի մեջ խիստ կասկածում եմ,որովհետեւ ներուժ պետք է լինի: Բայց եթե օրենքները շարունակելու են մնալ նույնը, եւ այդուղղությամբ հնարավոր չէ փոփոխություն անել ու այդքան ներուժ էլ չկա, ապա ես այդտեղվտանգ եմ տեսնում:

«ՍՏԱՄԲՈՒԼՅԱՆ ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՆ ԵՆԹԱԿԱ ՉԷՎԱՎԵՐԱՑՄԱՆ»

– Ի դեպ, վտանգների մասին. հայտնի է, որ հուլիսի կեսինՍտամբուլյան կոնվենցիայի վավերացման հարցը կլինիկառավարության սեղանին: Խնդիր չե՞ք տեսնում այսկոնվենցիայի եւ մեր Սահմանադրության միջեւ:

– Այո, մեծագույն խնդիր եմ տեսնում, կա հակասություն:Իհարկե, գիտեմ նաեւ Սահմանադրությանմեկնաբանության առնչությամբ ոմանց դիրքորոշումները,թե` ոչ, Սահմանադրությունը չի արգելում, ասենք,համասեռամոլների ամուսնությունը եւ այլն, չի արգելումերեխաների որդեգրումը: Բայց չմոռանանք, որՍահմանադրությունն ամրագրում է մի բան` երեխաներիլավագույն իրավունքները առաջնահերթ պետք էպաշտպանվեն: Իսկ եթե մի իրավիճակում` կլինիընտանիքի հետ կապված, կրթության ոլորրտում, թեցանկացած այլ ոլորտում` խղճի, մտքի ազատության եւ այլն, եթե երեխայի լավագույնիրավունքները մենք առաջնահերթ չենք դիտարկում, ապա այդտեղ բազմաթիվ խնդիրներ ենքունենալու: Իմ կարծիքով` այդ կոնվենցիան ենթակա չէ վավերացման: