Ապրիլյան հեղափոխությունից մեկուկես տարի անց, մինչև այսօր էլ քննարկում են, թե «ունե՞ր արդյոք այդ հեղափոխությունը արտաքին կառավարիչ, թե ոչ»: Պատասխանները տարբեր են և բազմաբնույթ: Հասկանալի է, որ Փաշինյանն ու իր թիմակիցները հերքում են ցանկացած կապ դրսի ուժերի հետ: Ցույց տվեք հեղափոխականների, որոնք բացահայտ հայտարարել են, որ իրենց հետևում կանգնած է այս կամ այն դրսի ուժը:
Բայց մի կողմ թողնենք այս հարցադրումը և փորձենք հասկանալ, թե ո՞վ է եղել իրականում այս հեղափոխության հոգևոր, գաղափարական «հայրը»: Խոսքը, իհարկե, ուղիղ պատվերի մասին չէ: Ինքը` Փաշինյանը, հայտարարել է, որ իրեն ուղենիշ է համարել Նելսոն Մանդելային, ավելի քիչ խոսվում էր նաև Մահաթմա Գանդիի մասին: Հայաստանում, Փաշինյանի «հոգևոր հայր» շատերը համարում են Լևոն Տեր-Պետրոսյանին: Ինչպես ասում են՝ ինչքան մարդ կա, այդքան էլ տեսակետ կա:
Սակայն լռում են այն մարդու մասին, ում մասին չեն խոսում ոչ Փաշինյանը, ոչ էլ փորձագետները, սակայն իր գաղափարներով այդ մարդը նշանակալի դեր է կատարել այս հեղափոխության ժամանակ։
Ծանոթանանք այդ մարդու հետ՝ խոսքը աշխարհում հայտնի «գունավոր հեղափոխությունների» տեխնոլոգիաների հիմնադիր, «ընդդեմ բռնատիրական ռեժիմների խաղաղ հնազանդության պայքարի» ճարտարապետ, փիլիսոփայության դոկտոր Ջին Շարպի մասին է:
Ո՞վ է Ջին Շարպը
Շարպը ծնվել է 1928 թվականին, ԱՄՆ-ի Օհայո նահանգի Բոլտիմոր քաղաքում: Իր պատանեկության ընթացքում նա շատ է լսել նացիստների դաժանությունների մասին և տպավորվել դրանից: 1951-ին ավարտել է Օհայոյի համալսարանը և ստացել է սոցիոլոգիայի գծով մագիստրոսի կոչում:
Մեկ տարի անց նա խուսափել է բանակում ծառայելուց, քանի որ այդ ժամանակ կորեական պատերազմ էր ընթանում, և նրա մեջ, տպավորվելով նացիստների դաժանություններից, վախ էր մտել թե՛ պատերազմներից, և թե՛ պետության կողմից ցանկացած ճնշումներից:
Եվ այդ իմաստով հասկանալի էր, նրան այդ ժամանակ առավել հրապուրեց Մահաթմա Գանդիի շարժումը: Բանակից ծառայելուց խուսափելու համար նա դատապարտվեց 9 ամսվա կալանքի: Բանտից ազատվելուց հետո նա լքում է Միացյալ Նահանգները և տեղափոխվում է Անգլիա, այնուհետև՝ Նորվեգիա:
1964 թվականին Օքսֆորդում նա պաշտպանում է իր դոկտորական ատենախոսությունը՝ «Խաղաղ միջոցներով իշխանությունների տապալումների մասին» թեմայով:
Մեկ տարի անց տեղափոխվում է Հարվարդի համալսարան և սկսում դասավանդել նույն թեմայով:
1972-ից Մասաչուսեթսի համալսարանի քաղաքագիտության պրոֆեսոր է:
Ջին Շարպը համաշխարային հայտնություն ձեռք բերեց 1973 թվականին, երբ հրապարակեց իր հիմնական աշխատություններից մեկը, որը կոչվում էր այսպես՝ «198 մեթոդ խաղաղ պայքարելու համար բռնատիրական ռեժիմների դեմ»:
Այդ աշխատությունը հետաքրքրեց ԱՄՆ-ի իշխող վերնախավին մեկ տարի անց, երբ 1974-ին Պորտուգալիայումկատարվեց խաղաղ իշխանափոխություն: Բռնատիրությունը փոխարինվեց դեմոկրատիայով, և միաժամանակ, կոմունիստները իշխանության չանցան: Այս էքսպերիմենտը ռուբիկոնային բնույթ ուներ ԱՄՆ–ի համար, քանզի մինչ այդ իրենց գլխավոր պայքարը ԽՍՀՄ-ի և կոմունիզմի դեմ էր: Եվ այդ պայքարում ամերիկացիները կիրառում էին ցանկացած մեթոդ:
Իսկ 1975-ին Իսպանիայում Ֆրանկոյի ռեժիմից դեպի դեմոկրատիայի անցում վերջնականապես համոզեց ամերիկացիներին, որ իրենք գտել են պայքարը կոմունիզմի դեմ՝ միաժամանակ չհենվելով նաև աջ հակակոմունիստական դիկտատուրաների վրա:
Եվ դրանից հետո Շարպի ուսմունքը հետաքրքրեց արդեն ԱՄՆ-ի քաղաքական վերնախավին, ուժային կենտրոններին, այդ թվում նաև CIA-ին, ԱՄՆ-ի կենտրոնական հետախուզության ղեկավարությանը:
1983-ին Ջին Շարպը հիմնեց Ալբերտ Էյնշտեյնի անվան ինստիտուտ, որը պաշտոնապես պիտի զբաղվեր ողջ աշխարհով մեկ «խաղաղ պայքարներով բռնատիրական ռեժիմների դեմ»:
Միաժամանակ, այդ ինստիտուտի ստեղծման պահից, նրան պաշտոնապես սկսեցին ֆինանսական աջակցություն ցույց տալ զուգահեռաբար ստեղծված Ազգային դեմոկրատական հիմնադրամը/NDI/, Միջազգային հանրապետական ինստիտուտը/MPI/ և հանրահայտ RAND Corporation-ը:
Շարպի ինստիտուտի հետ ստվերային համագործակցությունն իրականացնում էր ԱՄՆ-ի կենտրոնական հետախուզական ղեկավարությունը:
Ինչո՞ւ ԱՄՆ-ին հետաքրքրեցին Ջին Շարպի «խաղաղ պայքարի» տեխնոլոգիաները
Բանն այն է, որ մինչև 1973 թվականը՝ 2-րդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո, ԱՄՆ-ն գրեթե բոլոր տարածաշրջաններում մրցակցությունը պարտվում էր: Աֆրիկայում ընթանում էր հակագաղութատիրական պայքար, որը իր գլխավոր դաշնակիցն էր համարում Մոսկվային:
Լատինական Ամերիկայում ամենուրեք ընթանում էր ձախակողմյան ուժերի պայքար՝ ընդդեմ հակակոմունիստական բռնատիրական ռեժիմների: Որտեղ ժողովուրդների սիմպատիան նույնպես ԱՄՆ-ն չէր: Իսկ Ֆիդել Կաստրոյիհաղթանակից հետո Կուբան դարձավ այդ տարածաշրջանի յուրօրինակ պայքարի փարոսը:
Հարավարևելյան Ասիայի երկրներում նույնպես ամերիկացիները պարտվում էին ռուսներին և կոմունիզմի դեմ պաշտպանվում էին հիմնականում հակակոմունիստական բռնատիրական ռեժիմների միջոցով:
Այստեղ հակաամերիկյան փարոսի դերն ստանձնեց Վիետնամը:
Նույնիսկ Արևմտյան Եվրոպայի երկրներում Միացյալ Նահանգները դժվարանում էր պայքարել ԽՍՀՄ-ի կոմունիստական քարոզչության դեմ:
Իսկ բռնատիրական Ֆրանկոյի, Սալազարի, սև գնդապետների ռեժիմները հաստատ ԽՍՀՄ-ի հակառակորդների համար օրինակ չէին կարող ծառայել:
Իսկ 1973-ին Պինոչետի կողմից իրականացված ռազմական հեղաշրջումը Չիլիում վերջնականապես համոզեց, որ Միացյալ Նահանգները հաստատ չի կարողանա դիմագրավել ԽՍՀՄ-ին գաղափարական մրցակցության մեջ:
Ռուսական КГБ-ն հաղթում էր ամերիկյան CIA-ին՝ նախևառաջ գաղափարական ճակատում: Ամենուրեք ձախակողմյան ուժերը բարոյական հաղթանակ էին տանում աջ ուժերի նկատմամբ:
Պարզ էր, որ այս ամենը խորապես մտահոգում էր ամերիկացիներին: Կուբայում, Վիետնամում պարտությունները ստիպեցին ամերիկացիներին փոխել իրենց ռազմավարությունը և պաշտպանվողական մարտավարությունից անցնել հարձակվողական մարտավարության:
Բայց դրա համար անհրաժեշտ էին գաղափարախոսություն և քաղաքական տեխնոլոգիաներ:
Հետհեղափոխական Հայաստանում մոդայիկ դարձած ձևակերպմամբ՝ եթե ԽՍՀՄ-ը և կոմունիստները հենվում էին հիմնականում «պողոսների» վրա, ապա ամերիկացիները այդ «պողոսներից» պաշտպանվում էին «հակապողոսական», հակակոմունիստական բռնատիրական ռեժիմների միջոցով:
Սկսած անցյալ դարի 70-ականների կեսերից ամերիկացիները որոշեցին ամբողջովին փոխել իրենց պայքարի ռազմավարությունը և հրաժարվել բռնատիրական ռեժիմներին աջակցելուց՝ նոր ճակատ բացելով կոմունիստական բռնատիրական ռեժիմների դեմ:
1983-ին արդեն պաշտոնապես Ջին Շարպի ինստիտուտը դարձավ այն կենտրոնը, որից սկսվեցին ներմուծվել, այսպես կոչված, «թավշյա, ոչ բռնի խաղաղ պայքարի մեթոդները բռնատիրական ռեժիմների դեմ»:
Այսպիսով Ջին Շարպը դարձավ ԱՄՆ-ի կողմից իրականացվող «ոչ բռնի հեղափոխությունների» տեխնոլոգիաների հիմնադիրը:
Պորտուգալիայից ու Իսպանիայից հետո Շարպի տեխնոլոգիաները կիրառվեցին արդեն ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Արևելյան Եվրոպայում, Բալթյան երկրներում, Ռուսաստանում՝ 1991-ին:
2003-ին այն կիրառվեց Վրաստանում, իսկ մեկ տարի անց `Ուկրաինայում:
Հետո այն կիրառվեց Ղրղզստանում և 2014-ին՝ կրկին Ուկրաինայում:
2018-ի ապրիլին այն կիրառվեց նաև Հայաստանում:
-Ինչպե՞ս կիրառվեցին այդ մեթոդները,
-Որո՞նք են այն 198 մեթոդները ոչ բռնի խաղաղ պայքարի համար,
— Ի՞նչ դեր են կատարում ամերիկացիները այդ հեղափոխություններում,
— Ի՞նչ աշխարհաքաղաքական նպատակներ են հետապնդում,
— Ինչպե՞ս են պլանավորում, հիմքեր պատրաստում և նախագծում այդ հեղափոխությունները
կներկայացնենք հոդվածի երկրորդ մասում:
Երվանդ Բոզոյան
շարունակելի
Աղբյուրը՝ politeconomy.org
14:35
14:03
13:34
13:09
11:22
10:44
10:02
12:36
12:21
12:03
11:46
11:16
11:02
10:46
10:33
10:14
09:55
09:44
09:33
09:15
10:44 08.11.25
13:09 08.11.25
14:35 08.11.25
14:03 08.11.25
11:22 08.11.25
13:34 08.11.25
10:02 08.11.25
09:33 07.11.25
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | ||||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
09:55
09:44
09:33
09:15
09:01
09:56
09:45
09:33
09:16
09:02
09:55
09:26
09:12
09:01
09:55
09:46
09:32
09:15
09:02
09:55
09:45
09:32
09:15
09:01
09:56
09:46
09:33
09:24
09:17
09:01
09:46
09:35
09:22
09:12
09:00
09:56
09:43
09:32
09:15
09:01
10:01
09:46
09:36
09:26
09:13
09:01
09:45
09:33
09:17
09:01
