Մեծ պայմանականությամբ կարող ենք ասել, որ խոսքը ռազմավարության մասին է, որովհետեւ ցայտուն երեւում է, որ ընդամենը քաղաքական նպատակների իրականացման համար ամրագրված են որոշակի դրույթներ ռազմավարության մեջ, որոնք գոնե ինձ համար բացարձակապես ընկալելի եւ հասկանալի չեն։ Այս մասին այսօր՝ սեպտեմբերի 25-ին, «ՀՀ դատաիրավական բարեփոխումների հիմնական ուղղությունները» խորագրով քննարկման ժամանակ ասաց Սահմանադրական դատարանի նախագահի խորհրդական, արդարադատության նախարարի նախկին տեղակալ Գրիգոր Մուրադյանը՝ խոսելով Արդարադատության նախարարության կողմից ներկայացված դատական եւ իրավական բարեփոխումների 2019-2023 թթ բարեփոխումերի ռազմավարության նախագծի մասին, որտեղ անցումային արդարադատության գործիքակազմի շրջանակն է ներկայացվում:
«Մասնավորապես, մենք ինչի՞ հիման վրա ենք խոսում անցումային արդարադատության մասին, երբ որեւէ իրավական նշանակություն ունեցող փաստի վրա չի հիմնվում անցումային արդարադատության որեւէ մոդելի ներդրման հնարավորությունը ՀՀ-ում: Անգամ ռազմավարության մեջ կամ պայմանական այն անվանենք փաստաթուղթ, քանի որ դժվար է այն գնահատել որպես ռազմավարություն, այլ այն մարտավարական քայլերի ոչ այնքան տրամաբանական ընդհանրություն է։ Անգամ այդ փաստաթղթում «Հին Հայաստանը» չի որակվել՝ որպես տոտալիտար կամ կոշտ ավտորիտար պետություն: Տարբեր զեկույցների հիման վրա անդրադարձ է կատարվում ենթադրաբար մարդու իրավունքների խախտումներին, բայց հարց է ծագում՝ որեւէ իրավական ակտով, որեւէ դատական ակտով, այլ կերպ դա փաստվե՞լ է, թե՞ ոչ: Մենք սպառե՞լ ենք արդյոք սովորական արդարադատության գործիքակազմը, որպեսզի դիմենք այդպիսի բացառիկ միջոցի»,–նշեց նա:
Գրիգոր Մուրադյանի համար առավել խնդրահարույց է փաստահավաք հանձնաժողովի լիազորությունների շրջանակը. «Պարզ չէ բացարձակ, թե ինչպես է այն կազմավորվելու։ Միայն հռչակագրային հայտարարություններ են արվում, որ պետք է լինեն անկախ, հեղինակություն վայելող անձինք, ինչպես են ընտրվելու հեղինակություն ունեցող անձինք, ինչպես է ապահովելու հանձնաժողովի անկախությունը, պարզ չէ»:
Նա խոսեց նաեւ այդ մարմնի կարգավիճակի մաիսն. «Գործող Սահմանադրության շրջանակներում որեւէ հնարավորություն չկա ստեղծել մեկ այլ անկախ մարմին, քան այն մարմինները, որոնք Սահմանադրության մեջ արդեն իսկ թվարկված են:
Իսկ ռազմավարության մեջ ենթադրյալ սահմանադրական փոփոխությունների մասին էլ խոսք չկա: Փաստահավաք խումբը կարող է լինել ինքնավար մարմին կամ ընդամենը խորհրդակցական մարմին, սակայն այս հանձնաժողովին վերապահվում են ոչ միայն խորհրդատվական եզրակացություն ներկայացնելու լիազորություն ԱԺ-ին կամ կառավարությանը, ոչ միայն սոսկ փաստահավաք գործունեության հնարավորություն, այլեւ հնարավորություն է տրվում, որ ինքը կարեւոր վկաներին ազատի քրեական պատասխանատվությունից։ Այս հանձնաժողովն իր իսկ մշակած մեթոդաբանության հիման վրա պետք է գնահատի իրավապահ մարմինների եւ դատարանների գործունեությունը եւ դրա հիման վրա պետք է իրականացվեն ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ, ինչպիսի ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ, պարզ չէ»:
Նա տարակուսում է, թե ինչու է փաստահավաք խմբի համար ընտրվել մինչեւ 2018 թվականի մայիսը, արդյոք դատարանների շրջափակումը ներառվելու է դրա մեջ. «Ստացվում է, որ հանձնաժողովը ոչ միայն գերդատախազական գործառույթներ է ստանձնելու՝ գնահատելով դատախազության եւ քննչական մարմինների գործունեությունը, այլեւ ինքն է մշակում մեթոդաբանություն, որով գնահատական է տալիս դատական ակտերին: Այս մարմնի լիազորությունները հանգեցնելու են նրան, որ ինքը պետք է գնահատի՝ այս կամ այն դատարանը, այդ թվում՝ գուցե ՍԴ-ն արդյոք ճի՞շտ է անդրադարձել եւ լուծել որոշակի վեճերը, թե՞ դա հանգեցրել է մարդու իրավունքների զանգվածաբար խախտման կամ համակարգային խնդիրների: Ընդ որում, զավեշտալի է, որ խոսք է գնում կոռուպցիոն սխեմաների բացահայտման մասին, ինչը կարծես թե ողջամտության սահմաններում ենթադրում էր, որ դասական գործառույթ է, որ բնորոշ է իրավապահ մարմիններին, սակայն ինձ համար հեգնանքի առարկա է, որ ժամանակահատված է տրվել 1991 թվականի սեպտեմբերից մինչեւ 2018-ի մայիսը: Սա բացարձակապես անհասկանալի է, որովհետեւ եթե խոսում ենք զանգվածային իրավախախտումների մասին, թույլ տվեք վկայակոչել, օրինակ, դատարանների մուտքերի արգելափակումը, որը հանգեցրել է բազմաթիվ անձանց արդար դատաքննության, դատարանների մատչելիության հիմնական իրավունքների սահմանափակման: Ավելին՝ այդ կոչը հնչեցվել է վարչապետի կողմից, այդ ակցիային ներգրավել են բազմաթիվ բարձրաստիճան եւ ոչ միայն բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, դա հանգեցրել է նրան, որ ՀՀ դատական համակարգը, ՍԴ-ն որոշ ժամանակ ընդհանրապես կաթվածահար վիճակում էր: Սա անշուշտ, հանգեցրել է մարդու իրավունքների խախտման, իհարկե հանգեցրել է»։
Գրիգոր Մուրադյանը շեշտում է՝ ակնհայտ է, որ ՀՀ-ում մարդու արժանապատվությունը զանգվածաբար ոտնահարվում է նաեւ հիմա. «Ակնհայտ է, որ ոչ միայն դատարանների եւ դատական իշխանության հեղինակությունն են փորձում նսեմացնել, այլ ակնհայտորեն դատավորների արժանապատվությունն են նսեմացնում, նրանց հիմնական իրավունքները նույնպես խախտվում են, արդյոք այս խմբի ուսումնասիրության առարկա դառնալու է։ Ինչո՞ւ է որոշվել, որ 2018-ի մայիսն է այն սահմանագիծը, թող հանձնաժողովը գործի միշտ։ Այսպիսի հանձնաժողովը մի՞թե ունակ է հանգեցնելու քաղաքացիական համերաշխության հաստատման: Ես կարծում եմ, որ այսպիսի կարգավորումներն ու մոտեցումները լուրջ խնդիրներ կարող են ունենալ մեր Սահմանադրության հետ»:
Սահմանադրական բարեփոխումների մասով նա հավելում է՝ որեւէ ռազմավարական խնդիր չի դրվում. «Իբրեւ թե գործող Սահմանադրությունը որոշակի խնդիրներ ունի սահմանադրական բարեփոխումների ոչ լեգիտիմության պատճառով։ Թեեւ մենք սովոր ենք, որ գործում է օրինականության կանխավարկածը, բայց պարզվում է, որ կարելի է կառավարության կողմից հաստատվող որեւէ փաստաթղթում փաստել Սահմանադրության լեգիտիմության դեֆիցիտի մասին եւ տպավորություն է, որ սա արվում է այդ հանգամանքը փաստելու համար եւ Սահմանադրության 213-րդ հոդվածի հարցը վերջապես լուծելու համար։ Սա շատ անհաջող փորձ է սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգային մոտեցումները տեղավորել դատաիրավական բարեփոխումների ռազմավարության սահմաններում այն պարզ պատճառով, որ սահմանադրական բարեփոխումների արդյունքում պետք է կանխորոշվի իրավական–դատական բարեփոխումների ռազմավարությունը։
Եթե մենք Սահմանադրության 213-րդ հոդվածի հարցն ենք լուծում, արդյոք կարող ենք վտանգել Սահմանադրության կայունությունը, որը հիմնարար սկզբունք է։ Պետք է նաեւ հիասթափեցնեմ նախաձեռնության հեղինակներին՝ 213-րդ հոդվածը հնարավոր չէ փոփոխել, այն կատարմամբ իրացվել է, 2018 թվականի ապրիլի 9-ին ՍԴ նախագահը շարունակել են իրականցնել ՍԴ նախագահի եւ դատավորների լիազորությունները, այս հովածն իրեն սպառել է»։
ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանի լիազորությունները դադարեցնելու «Իմ քայլի» նախաձեռնության մասով նա նշեց, որ մտահոգիչ է այն միջավայրը, որը նախորդել է նման որոշման ընդունմանը. «Ըստ էության, եթե դրանով էր ավարտվելու տեղեկատվական արշավը ՍԴ հեղինակության եւ ՍԴ դատավորների եւ նախագահի դեմ, ապա ի սկզբանե պետք է նախընտրելի դարձնել իրավական ընթացակարգը, ոչ թե փորձել քաղաքական էժանագին գնահատականներ տալ ՍԴ աշխատանքին, նախախուլիգանական արտահայտություններ անել ՍԴ հասցեին, ինչու չէր ընտրվում իրավական ընթացակարգը, ինչու էին տարբեր պատգամավորներ իրենց թույլ էին տալիս բարեվարքության կանոնների ցինիկ խախտում՝ թիրախավորելով մեկ անձի եւ դատավորների»։
12:48
11:24
11:09
10:55
10:33
17:27
17:16
17:05
16:33
16:05
15:36
15:05
14:06
13:33
13:02
12:24
12:06
11:46
11:26
11:02
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | ||||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
09:55
09:42
09:33
09:19
09:02
09:44
09:35
09:17
09:47
09:27
09:15
09:01
09:16
09:01
09:55
09:44
09:33
09:15
09:01
09:56
09:45
09:33
09:16
09:02
09:55
09:26
09:12
09:01
09:55
09:46
09:32
09:15
09:02
09:55
09:45
09:32
09:15
09:01
09:56
09:46
09:33
09:24
09:17
09:01
09:46
09:35
09:22
09:12
09:00
09:56
