Կենդանիների առողջության համաշխարհային կազմակերպությունը – ԿԱՀԿ-ն (OIE) իր պաշտոնական կայքում հրապարակել է COVID-19 կորոնավիրուսային վարակի վերաբերյալ տեղեկատվություն՝ հարցերի և պատասխանների տեսքով: Այս մասին հայտնեցին Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի բաժնից: «Արմենպրես»-ը ներկայացնում է Կենդանիների առողջության համաշխարհային կազմակերպության կայքում հրապարակված հարցերը և պատասխանները.
Ի՞նչ է COVID-19
(CoV) Կորոնավիրուսներն իրենցից ներկայացնում են ՌՆԹ (ռիբոնուկլեաթթու) պարունակող վիրուսների մեծ ընտանիք: Դրանք կոչվում են կորոնավիրուսներ, քանի որ վիրուսային մասնիկները լիպիդային մեմբրանի շուրջ ունեն բծերի՝ սպիտակուցների, ինքնատիպ «պսակ» (корона):
CoV վարակները տարածված են ինչպես կենդանիների, այնպես էլ մարդկանց մոտ: CoV-ի որոշ շտամներ կենդանական են /զոոնոզ/, ինչը նշանակում է, որ դրանք կարող են փոխանցվել կենդանիներից մարդկանց և ընդհակառակը, սակայն կան նաև շատ շտամներ, որոնք կենդանական չեն:Մարդկանց մոտ CoV-ն կարող է առաջացնել մի շարք հիվանդություններ՝ սովորական մրսածությունից մինչև այնպիսի ավելի ծանր հիվանդություններ, ինչպիսիք են՝ մերձարևելյան շնչառական սինդրոմը (MERS-CoV հարուցող) և սուր շնչառական համախտանիշը (SARS-CoV հարուցող):Մանրակրկիտ ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ SARS-CoV-ը մարդկանց է փոխանցվել ցիվետից, իսկ MERS-CoV-ը` միասապատավոր ուղտերից:2019թ-ի դեկտեմբերին անհայտ ծագման թոքաբորբի դեպքեր են գրանցվել Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության Հուբեյ նահանգի Ուհան քաղաքում: Որպես այդ հիվանդության հարուցիչ՝ Չինաստանի իշխանությունները գրանցեցին նոր CoV-ը: Այդ ժամանակվանից ի վեր՝ մարդկանց մոտ COVID-19 հիվանդության դեպքեր են գրանցվել ինչպես Չինաստանի մի շարք նահանգներում, այնպես էլ մի շարք այլ երկրներում՝ մեծամասամբ նրանց մոտ, ովքեր նախկինում այցելել էին Ուհան կամ Հուբեյ: Վիրուսային տաքսոնոմիայի միջազգային հանձնաժողովը (ICTV) COVID-19 հիվանդությունն առաջացնող CoV-վիրուսն անվանանշել է որպես SARS-CoV-2: Սա վիրուսի գիտական ավանումն է: Վիրուսը կարող է կոչվել նաև «COVID-19 վիրուս» կամ «COVID-19-ի համար պատասխանատու վիրուս»: Իսկ COVID-19- ը վերաբերում է վիրուսով առաջացած հիվանդությանը:
Պատասխանատու են արդյո՞ք կենդանիները COVID-19-ի առկայության համար
Հավանաբար, COVID-19-ի առավել գերակշռող փոխանցման ձևը մեկ անձից մեկ այլ անձին փոխանցումն է:Առկա տվյալները թույլ են տալիս ենթադրելու, որ COVID-19 վիրուսը կենդանական ծագում ունի: Ընթացիկ հետազոտությունները շատ կարևոր են՝ հիվանդության առկայության և տարածման կենդանական սկզբնաղբյուրները հայտնաբերելու (այդ թվում՝ ներգրավված կենդանիների տեսակները) և այս հիվանդության տարածման հարցում այդ կենդանի պահոցների /ռեզերվուար/ հավանական դերը հաստատելու համար: Այդուհանդերձ, ներկայումս հիվանդության առաջացման կենդանական սկզբնաղբյուրը առավել հստակ որոշելու և կենդանիներից մարդկանց հիվանդության փոխանցման ուղիները և ձևերը բացատրելու բավարար գիտական ապացույցներ չկան: Գենետիկական հաջորդականության տվյալները ցույց են տալիս, որ COVID-19 վիրուսը սերտորեն կապված է այլ CoV-ի հետ, որը շրջանառվում է (Rhinolophus) չղջիկների բնակատեղերում: Կա հավանականություն, որ այս հիվանդությունը մարդուն փոխանցվելու հարցում ներգրավված է եղել միջանկյալ՝ «միջնորդ», վարակակիր:Հիվանդության փոխանցման սկզբնաղբյուր հանդիսացող կենդանիներին պարզելու նպատակով իրականացվող գիտական հետազոտություների առաջնահերթ խնդիրները քննարկվել են COVID-19-ի վերաբերյալ ԿԱՀԿ (OIE) ոչ ֆորմալ խորհրդատվական խմբի նիստում և ԿԱՀԿ (OIE) վայրի կենդանիների հարցերով աշխատանքային խմբի նախագահի կողմից ներկայացվել ԿԱՀԿ հետազոտությունների և նորարարությունների գլոբալ ֆորումում (2020 թ. Փետրվարի 11-12,):
Կան արդյո՞ք կենդանի կենդանիների կամ անասնաբուծական արտադրանքների հետ կապված նախազգուշական միջոցներ, որոնք անհրաժեշտ է պահպանել
Չնայած COVID-19 վիրուսի ծագման վերաբերյալ գոյություն ունեցող անորոշությանը՝ ԱՀԿ-ն ներկայացրել է առաջարկություններ, որոնց համաձայն, կենդանի կենդանիների, թռչնաբուծական և անասնաբուծական արտադրանքների շուկաներ այցելելիս, անհրաժեշտ է պահպանել հիգիենայի ընդհանուր կանոնները, մասնավորապես՝ կենդանիների և կենդանական ծագման ապրանքների հետ շփումներ ունենալուց անմիջապես հետո պետք է պարբերաբար ձեռքերը լվանալ օճառով և խմելու ջրով, խուսափել ձեռքերով աչքերին, քթին հպվելուց, ինչպես նաև հիվանդ կենդանիների կամ կենդանական ծագման փչացած մթերքների հետ շփումներից: Անհրաժեշտ է հնարավորինս խուսափել ցանկացած շփումներից այն կենդանիների հետ, որոնք կարող են բնակվել նման շուկաներում /օրինակ՝ թափառող շներ, կատուներ, կրծողներ, թռչուններ, չղջիկներ/: Անհրաժեշտ է նաև ուշադիր լինել, որպեսզի որևէ շփում չլինի գետնին կամ արտադրամասերի շինարարական շինություններում և շուկաներում թափված պոտենցիալ վարակ պարունակող կենդանական թափոնների և հեղուկների հետ: Վարակի տարածման կանխման վերաբերյալ ԿԱՀԿ-ի կողմից հրապարակված ստանդարտ ուղեցույցը ներառում է այնպիսի ցուցումներ, ինչպիսիք են՝ ձեռքերի կանոնավոր և պարբերաբար լվացումը, հազալիս կամ փռշտալիս բերանը և քիթը արմունկով ծածկելը, խուսափելը սերտ շփումից այն մարդկանց հետ, ովքեր ունեն շնչառական հիվանդության այնպիսի ախտանիշներ, ինչպիսիք են հազը և փռշտոցը: Ինչ վերաբերում է սննդի անվտանգության ապահովման ընդհանուր մեթոդներին, ապա անհրաժեշտ է առանձնակի զգուշություն ցուցաբերել հում մսի, կաթի և կենդանական օրգանների հետ առնչվելիս՝ խոհարարական վերամշակում չանցած սննդամթերքի խաչաձև աղտոտում թույլ չտալու համար:Առողջ կենդանիներից ստացված և պատշաճ կերպով պատրաստված միսը անվտանգ է կիրառման համար:
Ի՞նչ է հայտնի COVID-19-ի և ուղեկից կենդանիների (կոմպանիոն) մասին
COVID-19- ի ներկայիս տարածումը վիրուսի մարդուց-մարդուն փոխանցման արդյունք է: Մինչ օրս չկա որևէ ապացույց առ այն, որ ուղեկից կենդանիները կարող են տարածել հիվանդությունը: Հետևաբար, ներկայումս չկան հիմքեր այդ կենդանիների բարեկեցությունը վտանգող միջոցներ ձեռնարկելու համար:Հոնկոնգի անասնաբուժության ազգային ծառայությունը ԿԱՀԿ-ին տեղեկացրել է այն մասին, որ վարակված տիրոջ հետ երկար ժամանակ շփման մեջ եղած շնից վերցված նմուշները ցույց են տվել SARS-CoV-2-ի առկայության դրական արդյունք (տես հրատապ ծանուցում (01/03/2020)): Իրական ժամանակում PCR մեթոդով անցկացված թեստի արդյունքները հաստատել են COVID-19 վիրուսի գենետիկական նյութի առկայությունը: Շան մոտ հիվանդության ոչ մի կլինիկական նշան չի հայտնաբերվել: Ինչպես նաև, չկան ապացույցներ այն մասին, որ շները որոշակի դեր են խաղում տվյալ հիվանդության տարածման գործում: Որոշելու համար, թե արդյո՞ք տարբեր կենդանիներ կարող են տուժել COVID-19 վիրուսից, և եթե այո, ապա ինչպե՞ս նրանք կտուժեն, անհրաժեշտ է անցկացնել հետագա հետազոտություններ:ԿԱՀԿ-ն կշարունակի տրամադրել թարմացված տեղեկություններ՝ նոր տեղեկատվություն ստանալուն պես:Ուղեկից կենդանիների տեղափոխման կամ վաճառքի նկատմամբ սահմանափակումներ կիրառելու անհրաժեշտությունը հաստատող կամ հիմնավորող որևէ ապացույց չկան:
Կան արդյո՞ք նախազգուշական միջոցներ, որոնք պետք է դիտարկել, եթե կենդանին շփվում է COVID-19-ով վարակված կամ վարակի առկայության կասկածի ենթակա անձի հետ:
Ներկայումս ապացույցներ չկան, որ ընտանի կենդանիները կամ այլ կենդանիներ կարող են վարակվել COVID-19-ով: Ապացույցներ չկան նաև, որ կենդանիները կարող են զգալի համաճարակային դեր ունենալ մարդկանց մոտ հիվանդության տարածման հարցում: Այնուամենայնիվ, քանի որ շատ հիվանդություններ կարող են կենդանիներից մարդուն փոխանցվել և հակառակը (խոսքը զոոնոզ հիվանդությունների մասին), խորհուրդ է տրվում սահմանափակել COVID-19-ով վարակված մարդկանց շփումը ընտանի կենդանիների և այլ կենդանիների հետ, քանի դեռ վիրուսի մասին ավելի մանրամասն տեղեկություններ հայտնի չեն:
Կենդիներին խնամելիս պետք է պահպանել հիգենիայի այնպիսի տարրական կանոներ, ինչպիսիք են՝ կենդանիների, նրանց կերերի և պարագաների հետ շփվելուց առաջ և հետո ձեռքերը պատշաճ օճառով լավանալը, ինչպես նաև խուսափել կենդանիներին համբուրելուց, թույլ չտալ, որ նրաք լեզվով դիպչեն Ձեզ, և, իհարկե, զերծ մնալ նրանց հետ սննդի համատեղ օգտագործումից:
COVID-19-ի առկայությունը քննության առնելիս՝ պետք է խուսափել ընտանի կենդանիների հետ սերտ շփումներից (հնարավորության դեպքում խնդրեք, որպեսզի ընտանիքի մյուս անդամները հոգ տանեն ձեր կենդանու մասին): Իսկ եթե չկան մարդիկ, որոնց կարող եք փոխանցել Ձեր ընտանի կենդանիներին, ապա անհրաժեշտ է խստորեն պահպանել հիգիենայի կանոնները և նրանց հետ շփվելիս անպայմանորեն դեմքին դիմակ կրել:
Ի՞նչ կարող են անել ազգային անասնաբուժական ծառայությունները՝ կապված ուղեկից կենդանիների հետ:
Հանրային առողջապահությունը և անասնաբուժական ծառայությունները պետք է համատեղ աշխատեն՝ դրսևորելով առողջապահական միասնական մոտեցում, փոխանակեն տեղեկատվություն և անցկացնեն ռիսկերի գնահատումներ այն դեպքում, երբ COVID-19 ունեցող անձը հայտնում է ընտանի կենդանիների կամ այլ կենդանիների հետ իր շփումների մասին:Եթե ռիսկերի գնահատման արդյունքում որոշում է կայացվում՝ հետզոտել COVID-19-ով վարակված անձի հետ սերտ շփում ունեցած ուղեկից կենդանուն, ապա խորհուրդ է տրվում կիրառել հետազոտման RT-PCR մեթոդը՝ կենդանու բերանի խոռոչից, քթից, ֆեկցիաներից /rectum/ և ուղիղ աղիքից նմուշառումներ կատարելու և հետազոտելու միջոցով:Չնայած մի կենդանուց մյուսին COVID-19 վարակի անցման և տարածման մասին ապացույցների բացակայությանը՝ հարկավոր է սահմանափակել COVID-19-ի դրական արդյունքներով կենդանու և այլ կենդանիների միջև շփումները:
Ի՞նչ գործողություններ են ձեռնարկվում Կենդանիների առողջության համաշխարհային կազմակերպության (ԿԱՀԿ,OIE) կողմից
Կորոնավիրուսի վերաբերյալ թարմ տեղեկատվության հավաքագրման և փոխանակման նպատակով՝ ԿԱՀԿ-ն մշտական կապի մեջ է գտնվում Ասիայի և Օվկիանիայի իր տարածաշրջանային ներկայացուցչությունների, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունում ԿԱՀԿ-ի պատվիրակի և Ազգային անասնաբուժական ծառայության, վայրի կենդանիների գծով ԿԱՀԿ-ի աշխատանքային խմբի, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ-ի) հետ: ԿԱՀԿ-ն սերտորեն համագործակցում է տվյալ հիվանդության սկզբնաղբյուրի բացահայտմանն ուղղված ընթացիկ հետազոտությունների և ուսումնասիրությունների գործնթացում ներգրավված փորձագետների ցանցի հետ։ Միաժամանակ իրականացվում է ասեկոսեների և ոչ պաշտոնական տեղեկատվության ամենօրյա մոնիթորինգ:
Հաշվի առնելով մարդկանց և կենդանիների մոտ՝ COVID-19-ի և մարդկանց մոտ հանդիպող այլ վարակիչ հիվանդությունների առաջացման միջև առկա նմանությունը՝ ԿԱՀԿ-ի ոչ պաշտոնական խորհրդատվական խումբը խորհուրդ է տալիս աշխատանքներ տանել վայրի կենդանիների սպառման դինամիկայի ուսումնասիրության ուղղությամբ՝ հիվանդության հետագա տարածման ռիսկի նվազեցման ռազմավարություն մշակելու նպատակով:
Այս համատեքստում՝ որո՞նք են անասնաբուժական մարմինների պարտավորությունները միջազգային համագործակցության ոլորտում
Կենդանիների մոտ COVID-19 վիրուսի հայտնաբերումը համապատասխանում է WAHIS տեղեկատվական համակարգում ԿԱՀԿ ծանուցման չափանիշներին՝ ԿԱՀԿ-ի անասնաբուժասանիտարական Կոդեքսի՝ ցամաքային կենդանիների մոտ անսպասելիորեն ի հայտ եկած արտառոց հիվանդություններին վերաբերող դրույթներին համապատասխան:
Ուստի, կենդաննիների մոտ COVID-19-ի հայտնաբերման ցանկացած դեպքի մասին պետք է անհապաղ ծանուցել Կենդանիների առողջության համաշխարհային կազամեկրպությանը (ներառյալ տեղեկատվություն կենդանու տեսքի, ախտորոշիչ թեստերի և համապատասխան համաճարակաբանական իրավիճակի մասին)։
Ռիսկերի մասին համաձայնեցված և նպատակահարմար իրազեկում և ռիսկի վերահսկում ապահովելու համար կարևոր է, որ անասնաբուժական մարմինները լինեն տեղեկացված և սերտորեն համագործակցեն առողջապահական և վայրի կենդանիների համար պատասխանատու մարմինների հետ:
Կարևորն այն է, որ COVID-19-ի նկատմամբ վախը հանգեցնում է ընտանի կամ վայրի կենդանիների նկատմամբ անընդունելի միջոցների օգտագործմանը, ինչը կարող է հարվածի տակ դնել նրանց բարեկեցությունն ու առողջությունը, ինչպես նաև բացասական ազդեցություն ունենալ կենսաբազմազանության վրա:
17:08
16:55
15:22
15:15
14:04
10:33
10:06
17:19
15:39
12:33
11:02
20:30
20:26
19:19
13:28
13:04
12:15
11:34
11:09
19:36
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | |||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | |
09:44
09:23
09:02
09:28
09:13
09:34
09:18
09:03
09:55
09:48
09:36
09:28
09:02
09:55
09:49
09:35
09:18
09:02
09:19
09:02
09:49
09:34
09:18
09:03
09:55
09:42
09:35
09:17
09:02
09:45
09:35
09:27
09:09
09:53
09:45
09:36
09:28
09:15
09:02
10:02
09:52
09:44
09:35
09:17
09:02
09:55
09:44
09:33
09:23
09:03
