Պատմագետ Մարիամ Խանզադյանն անդրադարձել է նախարարությսան կողմից առաջարկվող համաշխարհային պատմության հայեցակարգին: Ֆեյսբուքյան իր էջում նա գրել է.
«Այս հարցին պատասխանելուց առաջ պետք է պատասխանել մեկ այլ հարցի. ո՞ւմ ենք ուզում դաստիարակել: Մտածող, վերլուծող, պատճառա-հետևանքային կապերը հստակ պատկերացնող, համակարգված գիտելիքներ ունեցող և ԻՐ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌՋԵՎ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՑՈՂ ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐՆԵՐԸ ԳԻՏԱԿՑՈՂ աշակերտի, և պատմություն առարկայի (թե՛ հայոց, թե՛ համաշխարհային) դասավանդումը պետք է կազմակերպել ա՛յս պահանջներից ելնելով: Նախևառաջ անհրաժեշտ է հրաժարվել դասագրքում պատմության անխտիր բոլոր փուլերի և անհարկի մանրամասների ընդգրկումից: Ընտրել առանցքային և համաշխարհային պատմության հետագա ընթացքի վրա որոշիչ ազդեցություն թողած դրվագները: Օրինակի համար՝ հույն-պարսկական պատերազմները կարևոր են, բայց Պելոպոնեսյան պատերազմի դեպքում սահմանափակվել մեկ պարբերությամբ՝ նշելով Սպարտա-Աթենք հակամարտության պատճառները, Աթենքի պարտության պատճառներն ու հետևանքները: Կամ ասենք Հռոմեական հանրապետության Ք.ա. III-I դդ. պատերազմներից ընտրել Հռոմի վրա որոշիչ ազդեցություն թողած Պունիկյան պատերազմները, մնացած պատերզմների դեպքում սահմանափակվել թվարկումով և քարտեզի վրա այդ պետության ընդարձակումը ցույց տալով: Համաշխարհային պատմության առաջին տարին (7-րդ դասարան, մոտավորապես 60 ժամ) սկսել վաղնջագույն Արևելքից և ավարտել Ք.հ. 7 դարով: Օրինակի համար ներկայացնեմ հին աշխարհի ու վաղ միջնադարի այն կարևոր թեմաները, որոնք հնարավոր բաշխել մոտավորապես 60 դասաժամերի վրա՝ շաբաթական գոնե երկու ժամ համաշխարհային պատմությանը տրամադրելով: 1. Պատմություն առարկան, պատմական աղբյուրները և փուլաբաժանումը: 2. Առաջին պետություններ, առաջացման պատճառները, տիպերը, զարգացման օրինաչափությունները և տարբերությունները: 3. Զուգահեռաբար՝ վաղ Եգիպտոս և Շումեր, մարտահրավերների տեղական պատասխանները, քաղաքակրթության ձևավորումը, փուլաբաժանումը: 4. Չինաստանի և Հնդկաստանի վաղ շրջանները: 5. Միջագետքի քաղաքական ձևափոխումները՝ Շումեր, Աքքադ, Բաբելոն, հիմնական իրադարձություններ և զարգացման առանձնահատկություններ: 6. Միջագետքյան (շումերական, աքքադական, ասորեստանյան) առևտրական համակարգերն ու ազդեցությունը մեզ վրա: 7. Եգիպտոսի Նոր թագավորությունը՝ հիմնական իրադարձություններ և զարգացման առանձնահատկությունները: 8. Եգիպտոսի և Միջագետքի աշխարհատեսական տարբերությունները: 9. Եգիպտոսի մշակույթը և քաղաքակրթական ձեռքբերումները: 10. Միջագետքի մշակույթը և քաղաքակրթական ձեռքբերումները: 11. Փոքր Ասիա՝ (մ.թ.ա. 2-1 հազ.) հիմնական իրադարձություններ և զարգացման առանձնահատկություններ, ազդեցությունը մեզ վրա: 12. Խուռիական քաղաքակրթությունը և ազդեցությունը մեզ վրա: 13. Փյունիկիա, փյունիկյան գիրն ու ազդեցությունը աշխարհի վրա, փյունիկյան գաղութացումը: 14. Ասորեստան՝ ձևավորումը, մարտահրավերներն ու փուլաբաժանումը: 15. Թիգլաթպալասար III-ի բարեփոխումները և հետևանքները, ազդեցությունը մեզ վրա: 16. Իրան` Էլամը մեկ պարբերությամբ, հնդիրանական ցեղերի ներհոսքը և Աքեմենյան Պարսկաստանի կազմավորումը: 17. Հունաստան. աշխարհագրություն, զարգացման առանձնահատկություններ, հունական մեծ գաղութացում: 18. Լիկուրգոս, Սոլոն, Կլիսթենես. բարեփոխումների պատճառներն ու հետևանքները: 19. Իրան. Դարեհ I-ի ի բարեփոխումները և հետևանքները, ազդեցությունը մեզ վրա: 20. Հույն-պարսկական պատերազմներ. պատճառներն ու ընթացքը: 21. Դասական Հունաստան, Սպարտա-Աթենք տարբերությունը: 22. Հունաստանի աշխարհատեսական առանձնահատկություններ (պոլիս, փիլիսոփայություն, աթենական դեմոկրատիա): 23. Հունական մշակույթը: 24. Հունաստանի ճգնաժամը, Մակեդոնիա, Փիլիպոս II-ի բարեփոխումները: 25. Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքները և ազդեցությունը մեզ վրա: 26. Հելլենիզմ՝ հասկացություն, ընդգրկում, տեղական առանձնահատկություններ: 27. Հելլենիստական պետություններ, կապը մեզ հետ: 28. Պարթևներ. ծագումը, պատմության փուլաբաժանումը, կապը մեզ հետ: 29. Չինաստանը մ.թ.ա. I հազ-ում, քաղաքակրթական ձեռքբերումները: 30. Հնդկաստանը մ.թ.ա. I հազ-ում, և քաղաքակրթական ձեռքբերումները: 31. Վիրքը և Աղվանքը մ.թ.ա. 1 – մ.թ. I հազ-երում: 32. Հռոմը նախքան Արևելք ոտք դնելը՝ հռոմեկան պետության զարգացման առանձնահատկությունները: 33. Պատրիկներ-պլեբեյներ պայքարը և Իտալիայի գրավումը: 34. Պունիկյան պատերազմները որպես Հռոմի՝ կայսրության վերածվելու առաջին և հիմնավոր քայլ: 35. Հռոմ-Սելևկյաններ և Հռոմ-Պոնտոս պատերազմները և ազդեցությունը մեզ վրա: 36. Հռոմեական պետության ճգնաժամը, քաղաքացիական պատերազմներ, տրիումվիրատներ: 37. Հռոմ-Պարթևստան հակամարտությունը, փուլաբաժանումը, ազդեցությունը մեզ վրա (Կրասոսի Արևելյան արշավանքը, Անտոնիոսի արշավանքները): 38. Հռոմը՝ կայսրություն: Օկտավիանոս Օգոստոս և պրինցիպատ, Օգոստոսի արևելյան քաղաքականությունը: 39. Ներոնի կառավարումը, արևելյան քաղաքականությունը, ազդեցությունը մեզ վրա: 40. Հռոմ և Եվրոպա. կայսրության առանձնահատկությունները, պրովինցիաների զարգացման առանձնահատկությունները, ստրկության դերն ու նշանակությունը: 41. Հռոմեական կայսրության քաղաքակրթական ձեռքբերումները: 42. Հռոմեական մշակույթը: 43. Սասանյանների իշխանության գալը և ազդեցությունը մեզ վրա: 44. Սասանյաններ և Հռոմ հակամարտությունը: 45. Սասանյան Պարսկաստանի աշխարհատեսական առանձնահատկություններն ու մշակույթը: 46. Հռոմ և բարբարոսներ՝ փոխազդեցության ձևերն ու հետևանքները: 47. Դիոկղետիանոսի կառավարման շրջանը՝ դոմինատ: 48. Քրիստոնեություն, պատմությունը, փուլաբաժանումը, ազդեցությունը մեզ վրա: 49. Հռոմեական կայսրության բաժանումը. Բյուզանդիայի ապագա հզորության պատճառները: 50. Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն, բարբարոսական պետությունների առաջացումը, տնտեսական և քաղաքակրթական առանձնահատկությունները: 51. Հուստինիանոսի պատերազմները, բարեփոխումները և ազդեցությունը մեզ վրա: 52. Միջնադարյան քաղաքակրթության ձևավորման շրջանը, վաղ միջնադարի տնտեսական, քաղաքական և աշխարհատեսական առանձնահատկությունները: 53. Արաբներ և մահմեդականություն, սուննի / շիա հոսանքների առաջացում: 54. Սասանյան Պարսկաստանը 4-7 դդ.: 55. Սասանյան Պարսկաստանի կործանման պատճառներն ու հետևանքները: 56. Արաբական խալիֆայության ձևավորումը և ազդեցությունը մեզ վրա: Ինչպես տեսնում ենք, ռեալ է մեկ տարվա ընթացքում առավել կարևոր թեմաներին անդրադառնալը և Արևելքի պատմությունը զուգահեռաբար ներկայացնելը՝ ճի՛շտ բալանսը պահելով: Եվ առհասարակ անհրաժեշտ է հրաժարվել եվրոպակենտրոնությունից. Արևելքն է նախապատմական շրջանից սկսած ազդել մեր լեռնաշխարհի սոցիալական գործընթացների վրա, Արևելքն է մեզ պատմում մեր վաղնջագույն շրջանի մասին, Արևելքում ենք մենք դեռ այն շրջանից, երբ Արևմուտք հասկացությունն առհասարակ չկար և չէր նախատեսվում: Եվ վերջապես մի քանի հարյուր կմ այս կամ այն կողմ հենց այդ Արևելքն է իր խնդիրներով՝ Իրանը, Թուրքիան, արաբական աշխարհը, ոչ թե Եվրոպան: Աշխարհն արդեն հրաժարվել է եվրոպակենտրոնությունից, ժամանակը չէ արդյո՞ք, որ մենք էլ վերջապես տեսնենք, թե ո՞րտեղ և ո՞ւմ հարևանությամբ ենք ապրում: Առավել ևս անիմաստ եմ համարում համաշխարհային պատմության դասագրքում ժողովրդավարության տեսակներին և առանձնահատկություններին նվիրված բազմաթիվ դասաժամերը՝ դա հասարակագիտություն առարկայի գործառույթների մեջ է մտնում: Եվ ամենակարևորը՝ պատմության մեջ պարտադիր վերհանել մարտահրավեր-պատասխան-հետևանք կապը, ավելին, այս կապը դարձնել դասավանդման առանցքային գիծը՝ ելնելով մեր իսկ պատմության առանձնահատկություններից: Աշակերտը պետք է հստակ տեսնի այդ կապը՝ սկսած նեոլիթից և ավարտված Արցախյան պատերազմով: Այդ կապը և դրա խիստ կարևոր դաստիարակիչ գործառույթը պետք է կարմիր թելով անցնի թե՛ հայոց, թե՛ համաշխարհային պատմության դասագրքերով: Որոշիչը ա՛յս հողն է ի՛ր խնդիրներով և ի՛ր մարտահրավերներով, և որևէ արհեստածին հայեցակարգ կամ գաղափարախոսություն չի՛ կարող ավելի կարևոր լինել, քան ա՛յս հողի վրա ձևավորված պետության խնդիրները»։
16:27
15:47
11:43
10:32
23:34
23:16
22:45
22:22
18:35
14:44
14:15
12:02
17:33
17:04
16:35
16:08
14:01
13:52
13:38
13:22
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | |||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | |
| 30 | |||||||
09:44
09:23
09:02
09:28
09:13
09:34
09:18
09:03
09:55
09:48
09:36
09:28
09:02
09:55
09:49
09:35
09:18
09:02
09:19
09:02
09:49
09:34
09:18
09:03
09:55
09:42
09:35
09:17
09:02
09:45
09:35
09:27
09:09
09:53
09:45
09:36
09:28
09:15
09:02
10:02
09:52
09:44
09:35
09:17
09:02
09:55
09:44
09:33
09:23
09:03
