«Հայոց ցեղասպանությունը վերջնականապես ճանաչելու ԱՄՆ որոշումը կայացավ Վաշինգտոնում թուրքական լոբբիստների կողմից տասնամյակների սպառնալիքներից հետո»- գրում է Սեթ Ֆրանցմանը Jerusalem Post-ի իր հոդվածում:
«Թուրք լոբբիստները պնդում էին, որ եթե Վաշինգտոնը օգտագործի «ցեղասպանություն» եզրույթը նախկին Թուրքիայի կողմից ժամանակակից Թուրքիայի տարածքում 106 տարի առաջ կատարված հանցագործության համար, ապա Անկարան արագորեն պատժամիջոցներ կձեռնարկի ԱՄՆ-ի հանդեպ, կփակի իր բազաների հասանելիությունը եւ կսկսի սպառնալ նրա քաղաքացիներին եւ դաշնակիցներին՝ Իրանի, Չինաստանի եւ Ռուսաստանի կամ Միացյալ Նահանգների այլ թշնամիների հետ միասին:
Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցում երկրներին պատանդ պահելու Անկարայի փորձը լավ արդյունքներ է տվել տարիների ընթացքում: Դա խանգարել է շատերին, այդ թվում՝ Իսրայելին, ցեղասպանությունը հիշատակելով «վիրավորել» Անկարային:
Թուրքիային տարիներ շարունակ փաղաքշել են, քանի որ ինքն իրեն վաճառել է որպես Խորհրդային Միության դեմ առճակատման մեջ Արեւմուտքին օգնելու բանալի: Երբ Խորհրդային Միությունը փլուզվեց 1989-ին, Թուրքիան փոխեց մերժման իր մոդելը այն հաստատումով, որ ցանկանում է անդամակցել Եվրամիությանը եւ ինչ-որ կերպ կամուրջ է հանդիսանում Արեւմուտքի ու Ասիայի միջեւ, եւ իրեն «վիրավորվելու» դեպքում կարող է օգնել իսլամիստական ծայրահեղականությանը:
Այս փաստարկը հանգեցրեց Անկարայի կողմից Արեւմուտքի եւ Իսրայելի բացահայտ քննադատությանը, որոնց նա «նացիստներ» էր անվանում:
Անհասկանալի է, թե ինչպես կարող է ավտորիտար ռեժիմ ունեցող Թուրքիան, ուր քննադատաբար տրամադրված լրագրողներին գրեթե թույլ չեն տալիս մուտք գործել, եւ որտեղ մարդիկ տասնամյակներով բանտարկվում են թվիթների համար, երբեւէ կարող է մտնել ԵՄ, որն իբր ժողովրդավարական է:
ՆԱՏՕ-ն եւս պետք է արժեքների եւ ժողովրդավարության ջատագով լիներ: Բայց տարիների ընթացքում նա Անկարային ավելի ավտորիտար դառնալու հնարավորություն է տվել, այդ թվում՝ արդարացնելով 2018-ին Անկարայի ներխուժումը քրդական Աֆրին եւ քրդերի էթնիկ զտումները:
Այժմ սպառնալիքների տարափը կրկին աճել է: Նրանք, ովքեր դեմ էին ցեղասպանության ճանաչմանը, պնդում էին, որ Թուրքիան դուրս կգա ՆԱՏՕ-ից, ինչը նա արդեն անում է: Նրանք պնդում էին, որ նա կգործի Ռուսաստանի հետ, որից արդեն С-400-ներ է գնում:
Նրանք պնդում էին, որ դա կաշխատի Չինաստանի հետ, մի երկիր, որի հետ Թուրքիան արդեն բացեիբաց է աշխատում, եւ որի հետ նախատեսում է ավելի շատ ցամաքային ճանապարհային եւ երկաթուղային հաղորդակցություններ ունենալ՝ Ռուսաստանով, Կենտրոնական Ասիայով եւ Իրանով:
Ամերիկայի կողմից Ցեղասպանության ճանաչման դեմ փաստարկն այն է, որ ԱՄՆ-ը պետք է «աշխարհաքաղաքականորեն» մտածի եւ «հնարք» չօգտագործի Թուրքիայի «զգացմունքները վիրավորելու» համար: Սա նույն Անկարան է, որը բացահայտ հակադրվում է ՆԱՏՕ-ի այնպիսի երկրներին, ինչպիսիք են Հունաստանը եւ Ֆրանսիան, եւ հաճախ զրպարտում է Արեւմուտքի տարբեր երկրներին:
Անհասկանալի է, թե ինչու Թուրքիան հավատարիմ չմնաց նույն չափանիշին՝ եթե Անկարան ցանկանում էր, որ Արեւմուտքը զերծ մնա «ցեղասպանության» սովորական հիշատակումից, ապա ինչու Թուրքիայից չպահանջել անել այն, ինչ ուզում են արեւմտյան երկրները, ինչպես նաեւ քաղաքավարի լինել միջազգային հարաբերություններում: Փոխարենը պնդում էին, որ Անկարային երբեք չի կարելի նեղացնել, բայց նա կարող է անել այն, ինչ ուզում է:
Բայդենի վարչակազմը բացահայտեց Թուրքիայի բլեֆը: Այն գաղափարը, որ 106 տարի առաջվա ցեղասպանության ճանաչումը Թուրքիային ինչ-որ կերպ կդրդի փակել ամերիկյան բազաները եւ Ռուսաստանի, Իրանի ու Չինաստանի հետ արագ համագործակցություն սկսել, տարօրինակ է թվում, հաշվի առնելով, որ Անկարան նույնպես պետք է մտածի «աշխարհաքաղաքականորեն»: Փաստարկը միշտ եղել է այն, որ Արեւմուտքը Թուրքիայի կարիքը ավելի շատ ունի, քան Թուրքիան ունի ԱՄՆ-ի եւ Արեւմուտքի կարիքը։
Կարծես թե սա գլխիվայր շուռ տվեց «աշխարհաքաղաքականությունը»: Եթե «աշխարհաքաղաքականությունը» հանդարտեցում է պահանջում եւ միշտ խնդրում է երկրից մուրալ, այլ ոչ թե երկկողմանի երթեւեկությամբ փողոց է հանդիսանում, որը հիմնված է հարգանքի եւ ուժի վրա, ապա անհասկանալի է, թե ինչի է հասել ԱՄՆ-ը վերջին տասնամյակների ընթացքում՝ Թուրքիային հաճոյանալով:
Տեսությունն այն է, որ Թուրքիան կարող է դուրս գալ ՆԱՏՕ-ից, քանի որ բարկանում է «ցեղասպանություն» բառը լսելով: Եթե միայն ցեղասպանության հիշատակումը ստիպի նրան հեռանալ, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն մեկ բառից ավելին չարժե: Թուրքիան իրեն կթաղի, քանի որ վիրավորվել էր այն հարցից, թե ինչ է տեղի ունեցել 1915 թվականին:
Պատմության մեջ երբեք որեւէ երկիր դուրս չի եկել միլիարդավոր դոլարներ արժողությամբ ռազմական դաշինքից այն բանի համար, որ ինչ-որ մեկը օգտագործել է մեկ բառ՝ նշելով 106 տարի առաջ տեղի ունեցածը: Միայն Թուրքիան է օգտագործել այդ շանտաժը, որպեսզի կանխի որեւէ հիշատակում այն մասին, որ ժամանակակից երկիրը հիմնականում կառուցվել է հույների, հայերի եւ այլ փոքրամասնությունների հարյուր հազարավոր տների վրա, որոնք վտարվել եւ սպանվել են, վաճառվել են ստրկության եւ ենթարկվել ցեղասպանության 1915 - 1955 թվականներին:
Իսլամիստական մտածողության վրա հիմնված ժամանակակից «Արդարություն եւ զարգացում» թուրքական կուսակցությունը կարող էր մեղադրել Թուրքիայի նախորդ կառավարություններին այդ ոճրագործությունների մեջ:
Անկարայի կողմնակիցները երբեմն պնդում են, որ Թուրքիան կարող էր ճանաչել ԱՄՆ-ում ամերիկացի հնդկացիների ցեղասպանությունը: Բայց, ի տարբերություն Թուրքիայի, ԱՄՆ-ում շատ մեծ վեճեր չի առաջացնում այն պնդումը, որ բնիկ ամերիկացիները ցեղասպանության են ենթարկվել:
Թուրքիան արդեն մեղադրել է այլ երկրներին ցեղասպանության մեջ, այդ թվում պնդելով, որ Իսրայելը նացիստների նման է եւ ցեղասպանություն է իրականացրել: Եւ այսպես, եթե Թուրքիան այդքան վախենում էր «ցեղասպանություն» բառից, ինչո՞ւ է Իսրայելին մեղադրում «ցեղասպանության» մեջ:
Թուրքիայի քաղաքականությունը եղել է ձեւացնելը, թե ինքը վեր է պատմությունից, երբ նրան պատասխանատվության են ենթարկում կամ նույնիսկ քննադատում են: Շատ ամերիկացի դիվանագետներ համաձայնել են սրա հետ՝ տարիներ շարունակ նրանք մի փոքր ավելի թուրքամետ են եղել, քան Թուրքիայի սեփական դիվանագետները:
Անկարան կախարդել է արեւմտյան քաղաքական գործիչներին, որպես կանոն, լուռ կամ բացահայտ սպառնալիքներով: Աճել է նաեւ իրական սպառնալիքներ տարածելու Թուրքիայի ունակությունը: Նա անցյալ տարի Ֆրանսիայի հետ ճգնաժամ էր սադրել՝ շատ տարիներ առաջ հրապարակված ծաղրանկարների պատճառով, եւ նրա հռետորաբանությունը, ամենայն հավանականությամբ, հանգեցրեց առնվազն մեկ ահաբեկչության Ֆրանսիայում:
Թուրքիան կշարունակի իսլամիստական ծայրահեղականությունը Եվրոպայում իր նպատակների համար օգտագործելու փորձերը: Նա բազմիցս սպառնացել է օգտագործել փախստականներին Եվրոպայի դեմ, եթե ԵՄ-ն ավելի շատ գումար չվճարի: Այդ ընթացքում նա արմատականացնում է փախստականներին եւ օգտագործում նրանց որպես վարձկաններ: Թուրքիան առանցքային դեր է խաղացել Եվրոպայից ԴԱԻՇ-ի անդամների համար, այդ թվում՝ արմատականացման հիմք տրամադրելով:
Շատ հնարավոր է, որ Թուրքիան ի վերջո հաջորդ «Ալ-Քաիդա»-ի համար անի այն, ինչ արեցին Պակիստանն ու Աֆղանստանը «Ալ-Քաիդա»-ի համար 1990-ականներին՝ ծայրահեղականների համար հենակետ եւ ուղեկից դառնալով։ Թուրքիան այս հետագծով կշարժվի՝ անկախ նրանից կճանաչի՞ արդյոք ԱՄՆ-ը ցեղասպանությունը:
Ծայրահեղականությանը սատարելը ունի իր բացասական կողմերը, քանի որ ծայրահեղական երկրները սովորաբար տնտեսական անկում են ունենում: Թուրքիայի հակադրվելը ԱՄՆ-ին «ցեղասպանություն» եզրույթի համար կհակադրվի տնտեսական հզորություն ունենալու նրա ցանկությանը, ինչը նախկինում հիմնավորում էր նրա «աշխարհաքաղաքական» նշանակության պահանջները:
Եթե նրան անհանգստացնում է «աշխարհաքաղաքականությունը», ինչպես ասում են արեւմտյան վերլուծաբանները, ապա առճակատումից նա կարող է ավելի շատ բան կորցնել: Անկարան հակված է ամեն դեպքում աշխատել Իրանի, Չինաստանի եւ Ռուսաստանի հետ:
Արդյոք Բայդենի վարչակազմը վերջնականապես կհանգեցնի հակադրության Անկարայի հետ՝ ավտորիտար իշխանությունների հետ ավելի սերտ համագործակցելու միջոցով։ Սա հարց է, որ Անկարան պետք է հակադրի վերջին մի քանի տարիների ընթացքում իր կողմից հարձակման ենթարկված երկրների հետ «հաշտություն» ցանկանալու մասին սեփական հայտարարություններին:
Ոչ մի ապացույց չկա, որ ցեղասպանության ժխտումը օգնել է Անկարային մնալ ավելի ազատական, հանդուրժող, ժողովրդավար, բաց եւ Արեւմուտքին մոտ»:
17:43
17:29
17:13
16:57
16:48
16:34
16:17
15:58
15:43
15:29
15:14
14:58
14:36
14:22
13:59
13:47
13:34
13:22
13:20
13:09
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | |||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | ||
09:57
09:45
09:34
09:26
09:15
09:02
09:44
09:35
09:25
09:17
09:02
09:56
09:45
09:37
09:26
09:17
09:02
09:53
09:38
09:27
09:13
09:02
09:58
09:45
09:35
09:27
09:13
09:04
09:59
09:46
09:37
09:25
09:14
09:02
09:56
09:45
09:36
09:23
09:09
09:56
09:42
09:25
09:13
09:02
09:58
09:44
09:36
09:27
09:13
09:02
