Lragir.am-ի զրուցակիցն է «ԵՊՀ շրջանավարտների միավորում» ՀԿ նախագահ, Սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախկին փոխնախարար Արսեն Քարամյանը
Պարոն Քարամյան, կառավարությունը հաստատեց «Հարկային օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» նախագիծը, որով նախատեսվում է, որ Երևանի կենտրոնի և դրան հարող հատվածների համար հանվում է հիպոթեքային վարկի տոկոսագումարների չափով եկամտային հարկի վերադարձի արտոնությունը։ Ըստ գոտիների աստիճանաբար, իսկ 2025 թվականի հունվարի 1-ից՝ մայրաքաղաքում ընդհանրապես հանվելու է այս արտոնությունը։ Ինչպե՞ս եք գնահատում այս նախաձեռնությունը։
Ժամանակին, երբ սկսվեց այս օրենքի ընդունումն ու կիրարկումը, այս խնդրի ակունքներում կանգնած մարդ եմ ես, և իմ դիտարկումները բացառապես հիմնվելու են օբյեկտիվ գնահատականի վրա։ Ակնհայտ է, որ այսօր մեր հանրապետության առջև ծառացած են բոլորովին այլ խնդիրներ։ Այսօր Հայաստանն այլ Հայաստան է, քան եղել է մեր կառավարության ժամանակ, երբ մենք ընդունում էինք եկամտահարկի մասին օրենքի փոփոխությունները։ Հիմա այլ իրականության մեջ ենք ապրում, Արցախյան վերջին պատերազմը մեր կանգնեցրել է նոր իրողությունների առջև, և ըստ էության կարիք կա բարեփոխելու հանրային կյանքի բոլոր ոլորտները՝ սկսած կրթության կազմակերպման գործից, մինչև քաղաքաշինություն, և այլն։
Ես կարծում եմ՝ կատարված փոփոխությունը տեղին է, և հրապարակում առկա այն շահարկումները, թե երիտասարդ ընտանիքներին զրկում են բնակարան ձեռք բերելու հնարավորությունից, մեղմ ասած, տեղին չեն։ Երիտասարդ ընտանիքների համար դեռևս 2010 թվականի հունվարի 29-ի կառավարության համապատասխան որոշմամբ ընդունվել է «Երիտասարդ ընտանիքներին մատչելի բնակարան» պետական նպատակային ծրագիրը, որը շատ մեծ հաջողությամբ առ այսօր գործում է։ Եվ բազմաթիվ ընտանիքներ՝ եթե չեմ սխալվում, արդեն իսկ 5000 ընտանիք, օգտվել են այս ծրագրից։ Ընդ որում, այդ գործող պետական նպատակային ծրագիրը շատ ճշգրիտ թիրախավորում ունի՝ մարզերում ձեռք բերվող բնակարանների համար շատ ավելի լավ պայմաններ են գործում, քան մայրաքաղաքում։ Եվ եկամտահարկի աստիճանական դուրս գալը Երևան քաղաքից չեմ կարծում, թե կվնասի երիտասարդ ընտանիքներին։
Մյուս կողմից, կարծում եմ, որ առկա ռեսուրսները պետք է ներդնել քաղաքաշինական առումով շատ ավելի խելամիտ ուղղությունների վրա։ Ես մի քանի հիպոթետիկ օրինակ կբերեմ։ Մենք Երևանում ունենք վթարային շենքեր և դեռ ավելին՝ ամբողջ թաղամասեր։ Օրինակ՝ Աջափնյակի վթարային շենքերի մասին գիտեք։ Ինչո՞ւ այս փուլից սկսած կամ 2025 թվականից, երբ եկամտահարկի վերադարձի ծրագիրը Երևանում կդադարի գործել, այն չնպատակաուղղել կարևոր քաղաքաշինական ծրագրերը խթանելուն։ Մասնավորապես, Աջափնյակում գտնել կառուցապատողներ կամ հայտարարել մրցույթ, ներգրավել լուրջ կառուցապատող ընկերությունների, որոնք հանձնառություն կստանձնեն մի կողմից կառուցապատել այդ ամբողջ վթարային հատվածը, ներկա բնակիչներին ապահովելով համապատասխան բնակֆոնդով, մյուս կողմից էլ նոր ֆինանսական գործիքի կիրառմամբ խթանել շուկայական վաճառքը։ Այսինքն՝ շատ հստակ ու ֆոկուսացված հնարավոր է լուծել այդ խնդիրը։ Մյուսը կարող եմ բերել «Փարաքար» կոչված թաղամասի օրինակը, այնտեղ հախուռն կառուցապատված, 21-րդ դարի մայրաքաղաքին ոչ հարիր տեսարանների ենք ականատես դառնում։ Ինչո՞ւ ոչ, ամբողջ աջ ու ձախ կողմերը՝ առնվազն 50-60 մետր խորությամբ, թող հայտարարեն հանրային գերակա շահ, նույն ֆինանսական գործիքի կիրարկմամբ կառուցապատում իրականացնեն, աջակցեն կառուցապատողներին՝ մի կողմից լուծելով առկա սեփականատերերի խնդիրները, մյուս կողմից ստանալով ժամանակակից նոր թաղամաս։ Ես հասկանում եմ, որ այս պահին իմ ասածը երևակայական կարող է թվալ, բայց դրանք շատ իրատեսական են։
Ինչո՞ւ հատկապես պետք է նման լուծումների գնալ, որովհետև Երևանում դադարեցնելով եկամտահարկի փոխհատուցման ծրագիրը, այո, օբյեկտիվորեն որոշակի ազդելու ենք տնտեսական ցուցանիշների վրա։ Շինարարության ծավալների որոշակի կրճատում կունենանք, և նմանօրինակ ծրագրերով պետք է այդ ցուցանիշների լրացումը նպատակային դարձնել։
Վերջին տարիներին կարծես միտում է նկատվում, որ կառուցապատումը կենտրոն վարչական շրջանից այլ համայնքներ է տեղափոխվում։
Այո, կա այդպիսի միտում։ Որքանով ես գիտեմ՝ առաջին գոտում շինթույլտվություններ ստանալը դժվարացրել են։ Գուցե նպատակը ճիշտ է, բայց դրա համար չկան նորմատիվներ։ Երկրորդ գոտին էլ լավ վիճակում չէ, միտումները դրական չեն այդ առումով, հետևաբար, հարցն այս փուլում պետք է կանոնակարգել, հետո մտածել նոր շրջանցող ու բեռնաթափող ճանապարհների կառուցման մասին։ Կարծում եմ՝ ճիշտ պահն է առաջիկա 5 տարվա ընթացքում օրենսդրորեն արգելելու Երևան քաղաքի առաջինից չորրորդ գոտիներում ներառյալ բազմաբնակարան շենքեր կառուցելու շինթույլտվություններ տրամադրելու հնարավորությունը։ Փոխարենը պետք է խրախուսել դպրոցների, մանկապարտեզների կառուցումը, այս պահից սկսած տրվող շինթույլտվությունների պարտադիր պայման դարձնել դա, եթե պետությունն ի վիճակի չէ այդ հարցն ինքը լուծելու։
Ես ուզում եմ նաև մեկ փաստի վրա ուշադրություն հրավիրել՝ դեռևս 2012 թվականին այն ժամանակվա վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի գլխավորությամբ կառավարությունում փոքրիկ հանձնախմբով ուսումնասիրություն ենք իրականացրել Երևանի բնակֆոնդի վերաբերյալ։ Եվ պատկերը, մեղմ ասած, լավը չէր այն առումով, որ 2040 թվականից սկսած Երևանում՝ կախված շենքերի կարիքներից, ինչպես նաև շահագործման կանոնների չպահպանման հետևանքով մենք ունենալու ենք մասսայական վթարային բնակելի գոտիներ։ Խոսքը, մասնավորապես, վերաբերում է Հարավ-արևմտյան թաղամասի, Նորքի զանգվածի պանելային շենքերին։ Եվ ընդ որում ուզում եմ ուշադրություն հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ խորհրդային Հայաստանում, նախքան Սպիտակի երկրաշարժը, Երևանի շենքերը կառուցվել են մինչև 7 բալ սեյսմակայունության նորմատիվով։ Միայն Սպիտակի երկրաշարժից հետո են նորմատիվները փոխվել, դրանից հետո կառուցապատված շենքներն են միայն ունեցել 9 բալ սեյսմակայունություն։ Այսինքն՝ բարձր ռիսկայնության շենքեր կան։ Նաև այս ուղղությամբ այս պահից սկսած պետք է որոշակի ֆինանսական գործիքներ ստեղծել, առկա ռեսուրսները մոբիլիզացնել, կառուցապատող ընկերություններին մղել հատված առ հատված, գոտի առ գոտի այդ խնդիրները հետագայում լուծելի դարձնելու համար։ Այսինքն՝ Երևանում քաղաքաշինական այնպիսի գլոբալ խնդիրների առաջ ենք կանգնած, որ օր առաջ պետք է այս մասին համակարգային լուծումների պրոցես սկսել։ Ինչքան Երևանը գերբեռնվում է, այնքան մեր մարզերի գյուղերն ու քաղաքները դատարկվում են։
Կառավարության անդամները հայտարարում են, որ նպատակ կա եկամտահարկի արտոնության ծրագիրը կիրառել միայն մարզերում՝ դրանով խթանելով շինարարությունը մարզերում։ Դա նպատակին կծառայի՞։
Սա բավարար չի լինելու, սա ընդամենը մի գործիք է, որը կարող է այլ գործիքների հետ համակցված որոշակի արդյունքի բերել։ Մենք ժամանակին փորձ կատարեցինք Սյունիքի մարզում, բայց հետո բանկային վերաֆինանսավորման խնդիրներ առաջացան, ոչ թե բանկերի կամ ԿԲ կողմից, այլ ուղղակիորեն մարզերում կառուցված նորակառույցի լիկվիդայնությունը չի համապատասխանում այն մինիմալ շեմին, որը թույլ կտա վարկային ռեսուրսներ ներգրավել։ Դրա համար գույքի լիկվիդայնության հարցը պետք է լուծում ստանա, ինչը քաղաքաշինական խնդիր չէ։ Եվ ընդամենը հույսը դնել մի գործիքի վրա, որ եկամտահարկի օրենքը տանեն մարզեր, ինքը կաշխատի, ես կարծում եմ լուրջ չէ։ Այդ օրենքը պետք է համակցվի մի շարք այլ գործոնների հետ, միայն այդ դեպքում կարող է լինել ինչ-որ արդյունք։ Ես կարծում եմ, որ շատ մանրակրկիտ ուսումնասիրություններ պետք է արվեն, հետո նոր լուծումներ տրվեն՝ և Երևանի, և մարզերի համար։ Ընդ որում, ամեն մարզ իր առաձնահատկությունն ունի, մարզ առ մարզ պետք է դիտարկել, ընդհանուր տնտեսական բարենպաստ ֆոն ապահովել։ Մարդը տուն է գնում այնտեղ, որտեղ կան կյանքի համար հարմար պայմաններ, և կա աշխատանք։ Մինչև այդ երկու պայմանը կյանքի չկոչվի, որևէ մեկը տուն չի գնելու մարզում։
Այս ծրագրի շնորհիվ այնուամենայնիվ Երևանում մեծ թափ ստացավ անշարժ գույքի վաճառքը։ Կենտրում այսպես թե այնպես մարդիկ չէին կարող օգտվել այս արտոնությունից, քանի որ ձեռք բերվող բնակարանի համար 55 մլն դրամ առավելագույն շեմ է դրված, այդպե՞ս է։
Այո, բայց այս սահմանափակումը հետագայում՝ 2018 թվականին սահմանվեց։ Այո, ինչ-որ փուլում ծրագիրն իր նպատակին ծառայել է, ֆիսկալ շրջանառություն է ավելացրել, որոշակի մնացորդային գույք կար և այլն։ Բայց այն, ինչ անում էր ծրագիրը նախորդող տասնամյակում, հիմա չի կարող անել, այլևս ինքը հնացած է։ Օր առաջ սա պետք էր փոփոխել և անցնել ուրիշ մոտեցումների, ես ասացի՝ թիրախավորված ծրագրեր իրականացնել։ Եթե կա գործիք, որն իրավացիորեն հանվում է շրջանառությունից, պետք է մտածել որտեղ դա տանել, որպեսզի մի կողմից լուծենք քաղաքաշինական լուրջ խնդիրները, մյուս կողմից ապահովենք շինարարության ոլորտի որոշակի զարգացում, երրորդ՝ բավարարենք այն մարդկանց բնակարանային կարիքները, որոնք ունեն այդ խնդիրը։
Ես մեկ այլ խնդրի եմ ուզում անդրադառնալ այս համատեքստում, որն անցած 30 տարիներին ունեցել ենք բոլոր իշխանությունների օրոք։ Մենք ժողովրդագրական պատկերի առողջացման լուրջ խնդիր ունենք։ Սա է ամեն ինչի հիմքը, և տնտեսության, և անվտանգության։ Եվ այս կարգի գործիքները պետք է ծնելիության խթանման որոշակի շեշտադրում ունենան։ Խոսքը չի գնում պարզ վերարտադրության մասին, խոսքը աճի՝ երրորդ, չորրորդ, հինգերորդ երեխայի մասին է։ Եթե մենք չկարողանանք առաջիկա տասնամյակում այս խդիրը լուծել, շատ ավելի լուրջ խնդիրների առաջ ենք կանգնելու, առանց պատերազմի ուղղակի կպարտվենք։ Եվ այդ մասին հենց այսօր պետք է սկսենք մտածել։
Ես խոսում եմ նոր քաղաքաշինական ծրագրերի, իրացման գոտիների մասին՝ հասկանալով, որ սրանք ոչ պոպուլյար քայլեր են, դիմադրություն կլինի մարդկանց կողմից։ Մեր ժողովուրդն էլ անկախ օրվա իշխանությունից պետք է ընկալի, որ նեղ անձնական էգոիզմով չի կարելի երկիր կառուցել։ Ամեն մեկս մեր անձնական շահի ինչ-որ մաս պետք է զիջենք ընդհանուրին։ Մեր տունը միայն մեր բնակարանը չէ, մեր երկիրն է։ Եվ մեր բնակարանը վերանորոգելուց առաջ պետք է մտածենք բարեկարգ ու թողունակ փողոցների, լավ թաղամասերի, կանաչապատ գոտիների մասին։ Այսինքն՝ այստեղ միայն իշխանության խնդիրը չէ, մեր հասարակությունը պետք է չափավոր լինի իր հավակնությունների մեջ։ Մենք՝ որպես հասարակություն, պետք է զուսպ ու լոյալ գտնվենք այն բոլոր ազգային ծրագրերի վերաբերյալ, որոնք շոկային թերապիայի էլեմենտներ են պարունակելու և, այո, որոշակի ստվար հատվածի կարող են պատճառել ժամանակավոր անհարմարություններ։
15:22
11:12
10:45
10:19
10:03
21:07
19:03
18:52
18:35
18:17
18:03
14:19
14:06
13:42
13:28
13:13
10:54
10:45
10:19
10:02
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | ||
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | |
| 28 | 29 | 30 | 31 | ||||
09:44
09:23
09:02
09:28
09:13
09:34
09:18
09:03
09:55
09:48
09:36
09:28
09:02
09:55
09:49
09:35
09:18
09:02
09:19
09:02
09:49
09:34
09:18
09:03
09:55
09:42
09:35
09:17
09:02
09:45
09:35
09:27
09:09
09:53
09:45
09:36
09:28
09:15
09:02
10:02
09:52
09:44
09:35
09:17
09:02
09:55
09:44
09:33
09:23
09:03
