ՀՀ ԳԱԱ ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտը շահել է Chan Zuckerberg հիմնադրամի դրամաշնորհը

22.11.21 | 22:28

ՀՀ ԳԱԱ .Լ.Ա.Օրբելու անվան ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտը շահել է Chan Zuckerberg Initiative հիմնադրամի 300 000 դոլար դրամաշնորհը, որի նպատակն է նախկին խորհրդային երկրների համար կենսաբժշկական պատկերավորման ցանցի ստեղծումը։

Ինչպես NEWS.am-ի հետ զրույցում հայտնեց ինստիտուտի տնօրեն, կենսաբանական գիտությունների դոկտոր Նաիրա Այվազյանը, սա առաջին դեպքն է, երբ հայ գիտնականները դրամաշնորհ են ստանում Chan Zuckerberg հիմնադրամից, որը ստեղծվել է Facebook սոցցանցի հիմնադիր Մարկ Ցուկերբերգի եւ նրա կնոջ՝ Պրիսցիլա Չանի կողմից։

Նշենք, որ Chan Zuckerberg նախաձեռնությունը հիմնադրվել է 2015 թվականին, եւ դրա հայտարարված նպատակն է ուղիների որոնումը` «մինչեւ ընթացիկ դարի վերջ բոլոր հիվանդությունները բուժումը, կանխարգելումը եւ/կամ վերահսկումը»:

Ինչպես պարզաբանեց Նաիրա Այվազյանը, հիմնադրամը սպեցիֆիկ նախագծեր է ֆինանսավորում գիտության եւ բժշկության սահմանագծին։ Այս տարի երկու խոշոր մրցակցային նախագծեր են հայտարարվել կենսաբժշկության ոլորտում պատկերավորման մեթոդների կիրառման, ինչպես նաեւ հեռաբժշկության մեջ դրանց կիրառման վերաբերյալ, որոնցից մեկին էլ մասնակցության հայտ է ներկայացրել Ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտը։

Նրա խոսքով` ինստիտուտին հաջողվեց ստանալ այս դրամաշնորհը վերջին տարիներին գիտական սարքավորումների արդիականացման գիտական կոմիտեի դրամաշնորհային ծրագրերի արդյունքում իրականացված տեխնիկական վերազինման շնորհիվ։ Մասնավորապես, ինստիտուտը մի քանի եզակի բարձր լուծողականությամբ մանրադիտակ (կոնֆոկալ, ատոմաուժային) եւ հիպերսպեկտրալ պատկերավորման համակարգ է ձեռք բերել:

Դրամաշնորհի շրջանակում ՀՀ ԳԱԱ Ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտի հիման վրա երեք տարվա ընթացքում նախատեսվում է համագործակցողների ցանց ստեղծել ողջ հետխորհրդային տարածքում՝ կենսաբժշկական պատկերավորման նորագույն մեթոդների մասսայականացման, ինչպես նաեւ մասնագետների վերապատրաստման եւ որակավորման կատարելագործման համար։ Համագործակցողների ցանցի ստեղծման համար գրանցվել է վեց երկիր` Հայաստանը, Ռուսաստանը, Վրաստանը, Ուկրաինան, Բելառուսը եւ Մոլդովան։

«Բժշկական հանրությունը դեռ քիչ բան գիտի այս կարգի մանրադիտակների մասին, սակայն դրանք իրենց ուրույն տեղն ունեն ժամանակակից բժշկության մեջ եւ ավելի ու ավելի մեծ կիրառում են ստանում ամբողջ աշխարհում: Մեր դրամաշնորհային ծրագիրը ունի գիտական մաս, որի նպատակն է հասանելի դարձնել վերջին գիտական մշակումները կենսաբժշկության ոլորտում կիրառելու համար, ինչպես նաեւ` գործնական մաս, որի շնորհիվ այս տեխնիկայի հետ աշխատանքը հասանելի կդառնա Հայաստանի եւ նախագծի մասնակից մյուս երկրների գիտական եւ բժշկական հանրության համար։ Այդ երկրների հնարավորությունները եւս կենթարկվեն ինվենտարիզացիայի ծրագրի շրջանակում օգտագործման համար»,- ասաց ինստիտուտի տնօրենը։ Նա հավելեց, որ կարող են օգտագործվել ոչ միայն Ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտի, այլեւ Հայաստանի այլ գիտական կենտրոնների տեխնիկական հնարավորությունները, մասնավորապես՝ սինքրոտրոնային հետազոտությունների CANDLE ինստիտուտի, որը եւս հագեցած է եզակի երկֆոտոն ֆլուորեսցենտային մանրադիտակով։

Դրամաշնորհի շրջանակում նախատեսվում է էլեկտրոնային պորտալ ստեղծել, սեմինարներ եւ ամառային դպրոցներ անցկացնել, հրապարակել կենսաբժշկական պատկերավորման ոլորտի նորությունները։ «Մենք նախատեսում ենք պարբերական տեղեկագիր թողարկել` ինչպես էլեկտրոնային, այնպես էլ թղթային տարբերակով, որը կցուցադրի այս տեխնիկայի ստացած վիզուալ պատկերները ու այս նախագծի շրջանակում ձևաորվելիք մասնագիտական համայնքի նորությունները»,- ասաց Նաիրա Այվզայանը։

Նրա խոսքով` սա դասական կոնսորցիում չէ, որոնք ստեղծվում են, օրինակ, եվրոպական երկրների կողմից։ Եթե ինստիտուտը կարողանա ավելի շատ մասնակիցների ներգրավել այս նախագծում, ապա մասնակից երկրների թիվը կարող է մեծանալ։ Օրինակ, անհրաժեշտության դեպքում նախագծին կարող են միացվել Լատինական Ամերիկայի երկրները։

«Մենք կարող ենք նաեւ երիտասարդ գիտնականների ուղարկել արտասահման սովորելու, եւ այս դեպքում խոսքն ամենազարգացած երկրների գիտական կենտրոններում վերապատրաստման մասին է։ Նպատակը` պատրաստել մասնագետներ, որոնք հետո կկարողանան մասնագետներ պատրաստել տեղերում։ Մասնավորապես, արդեն նախնական պայմանավորվածություններ կան Ջորջ Վաշինգտոնի համալսարանի, ինչպես նաեւ Իսպանիայի եւ Մեծ Բրիտանիայի առաջատար կենտրոնների հետ»,- ասաց նա։

Նաիրա Այվազյանը վստահ է, որ բացի գիտնականներից, Հայաստանի բժշկական հանրությունը եւս շահագրգռված կլինի նոր մանրադիտակներով աշխատելու հմտություններ ձեռք բերելու՝ բժշկական պրակտիկայում դրանց հետագա կիրառման համար։

Ծրագրի գլխավոր հետազոտողն է Ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտի երկարամյա խորհրդատու, Ջորջ Վաշինգտոնի համալսարանի պրոֆեսոր, կենսաֆիզիկոս Նարինե Սարվազյանը, համաղեկավարներ են ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտի տնօրեն Նաիրա Այվազյանը եւ Դմիտրի Շչերբինը` Բելառուսի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Կենսաֆիզիկայի եւ բջջային ինժեներիայի ինստիտուտից։

«Պատկերավորման նոր տեխնոլոգիաները ծախսատար են` օգտագործվող նյութերի առումով, օրինակ` իմունոհիստոքիմիական հետազոտությունների համար, եւ այս դրամաշնորհը նաեւ հնարավորություն է մեզ համար համալրելու նյութական բազան տարբեր պաթոլոգիաների ուսումնասիրության համար։ Եվ սա շատ լավ հնարավորություն է մեր երիտասարդ մասնագետների համար` որակավորման բարձրացման առումով»,- ասաց նա։

Նրա խոսքով` շատ կարեւոր է, որ Հայաստանը տեսանելի է դառնում Սիլիկոնյան հովտից այնպիսի ընկերության համար, ինչպիսին է Chan Zuckerberg հիմնադրամը, եւ կարեւորը` մեկնարկը տրված է։