Ուղիղ 1 տարի առաջ Ստամբուլի հայ համայնքը տոնեց «Արմեն» ճամբարի համար պայքարում տարած հաղթանակը

28.10.16 | 18:24

Ուղիղ մեկ տարի առաջ՝ 175 օրվա դիմադրությունից հետո, հայ ակտիվիստները կարողացան Ստամբուլի հայ համայնքին վերադարձնել Թուզլայի հայկական ճամբարի շենքը, որն անցյալ տարվա մայիս ամսին ավերման վտանգի տակ էր հայտնվել:

175-օրյա հերթապահությունը պատմության մեջ գրանցվեց որպես «Արմեն» ճամբարի դիմադրություն» և կարևոր էր այնքանով, որ 1915թ.-ից ի վեր Թուրքիայում տեղի ունեցած հայկական առաջին զանգվածային ընդվզումն ու դիմադրությունն էր, որը պսակվեց հաղթանակով:

Թուզլայի հայկական ճամբարը, որը հայ երիտասարդների համար խորհրդանշում է առաջին հերթին Հրանտ Դինքին և ցեղասպանությունից հետո Արևմտյան Հայաստանում ծնված հայերի վերջին սերնդին, հայ ակտիվիստները փորձեցին փրկել հնարավոր ու անհնար բոլոր տարբերակներով. բուլդոզերների առաջ պառկելուց մինչև գիշերային հերթապահություններ:

Ու թեև շատերն «Արմեն» ճամբարի՝ հայկական համայնքին հանձնումը կապում են հունիսի 7-ին տեղի ունեցած խորհրդարանական ընտրությունների հետ և համարում այն թուրքական իշխանությունների կողմից հայկական համայնքին սիրաշահելու փորձ, Թուրքիայի հայությունը փաստում է՝ ճամբարը շատ բան փոխեց իրենց համար:

«Արմեն» ճամբարի հաղթանակի 1-ամյակի առիթով tert.am-ը ներկայացնում է ճամբարի պատմության կարևոր դրվագներն ու անցած ճանապարհը:

Դեռևս 1950-ական թթ.-ին, Ստամբուլի Սուրբ Հովհաննես բողոքական եկեղեցու ներքնահարկը ծառայում էր որպես գիշերօթիկ դպրոց Արևմտյան Հայաստանի տարբեր շրջաններից Ստամբուլ բերված հայ մանուկների համար, որոնք Պոլսո Հայոց պատրիարք Շնորհք Գալուստյանի նախաձեռնությամբ այստեղ էին բերվել իսլամացումից փրկվելու նպատակով: Այդ ժամանակ պատրիարք Շնորհք Գալուստյանի հանձնարարությամբ Սեբաստիայի, Դերսիմի, Մուշի, Ադըյամանի, Բիթլիսի, Դիարբեքիրի, Մալաթիայի և Խարբերդի շրջաններից Ստամբուլ բերվեցին մոտ 8.000 հայ մանուկներ, որոնք մկրտվեցին և պատրիարքարանի օգնությամբ սկսեցին հայեցի կրթություն ստանալ տեղի հայկական վարժարաններում:

zeyneptaskin05

zeyneptaskin01

1962թ.-ին պատրիարքարանը գնեց Ստամբուլի Թուզլա շրջանում գտնվող այն տարածքը, որտեղ հետագայում պետք է կառուցվեր հայկական ամառային ճամբարը: Ճամբարի կառուցումը միտված էր երկու կարևոր խնդրի լուծմանը. ամռան ամիսներին վարժարաններից դուրս կարողանալ կազմակերպել հայ երեխաների՝ հայկական միջավայրում միմյանց հետ շփումները՝ հայերենը չմոռանալու նպատակով, ինչպես նաև ծնողներ չունեցող հայ մանուկներին ամառային արձակուրդներին նույնպես կացարանով ապահովելու կարևոր հարցը:

zeyneptaskin11

zeyneptaskin06

Ճամբարը սկսեց կառուցվել հենց հայ մանուկների ձեռքերով:

zeyneptaskin09

zeyneptaskin14

zeyneptaskin15

zeyneptaskin19

zeyneptaskin20

Հենց այս ճամբարում են առաջին անգամ հանդիպել նաև պոլսահայ լրագրող Հրանտ Դինքն ու նրա կինը՝ Ռաքելը, որոնց Շնորհք պատրիարքի միսիոներները գտել և Ստամբուլ էին տեղափոխել Մալաթիայի և Մուշի գյուղերից:

Картинки по запросу Hrant Rakel Tuzla

Կիլիկիայի վերջին հայաբնակ Վագըֆ գյուղից ժամանած Մարտիրյան ամուսիններն իրենց հերթին ստանձնեցին ճամբարի երեխաներին խնամելու պարտականությունը: Մարտիրյանների կրտսեր որդին՝ Արմենը, ծնվել է հենց ճամբարում, որից հետո Թուզլայի հայկական ճամբարը հենց այդպես էլ կոչեցին «Արմեն» ճամբար:

165

zeyneptaskin27

zeyneptaskin29

zeyneptaskin31

Սակայն 1987թ.-ին պետությունը խլեց տարածքը հայկական համայնքից՝ պատրիարքարանին մեղադրելով ճամբարում ԱՍԱԼԱ-ի մարտիկներին մեծացնելու համար:

zeyneptaskin46

zeyneptaskin40

Ճամբարի սեփականատերերը փոխվեցին մի քանի անգամ, և, ի վերջո, 2015թ.-ին տարածքի այդ ժամանակվա տերը որոշում կայացրեց Թուզլայում առանձնատների կառուցման նախագիծ սկսել:

2015թ.-ի մայիսի 6-ին «Արմեն» ճամբարի տարածք մտած բուլդոզերները կարողացան կանգնեցնել հայ երիտասարդները, որոնք ճամբար հասնելով՝ հաջողացրին կանխել ճամբարի ամբողջական ավերումը, թեև շինարարական կազմակերպության աշխատակիցները սենյակներից մեկի պատն արդեն հասցրել էին քանդել:

Картинки по запросу Kamp Armen iade edilsin

Թուրքիայի Ժողովրդադեմոկրատական կուսակցության անդամ, խորհրդարանի հայազգի պատգամավոր Կարո Փայլանի նախաձեռնությամբ հայ համայնքի երիտասարդները որոշեցին հերթապահություն իրականացնել ճամբարի տարածքում և թույլ չտալ դրա ավերումը:

Դիմադրությունը տևեց ո՛չ ավել, ո՛չ պակաս 175 օր:

Հունիս ամսին Ստամբուլում բազմամարդ բողոքի ցույց տեղի ունեցավ ճամբարի հանձնման պահանջով, որից հետո այն ժամանակ դեռևս Թուրքիայի վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող Ահմեթ Դավութօղլուն խնդիրը լուծելու նպատակով անձամբ սկսեց բանակցել ճամբարի փաստացի սեփականատեր հանդիսացող անձի հետ:

Картинки по запросу Kamp Armen iade edilsin

«Արմեն» ճամբարի դիմադրության 100-րդ օրը թուրք ազգայնականների կողմից հարձակում իրականացվեց ճամբարում հերթապահող ակտիվիստների դեմ, ինչի հետևանքով երկուսը վիրավորվեցին:

Հերթապահության ընթացքում հայ երիտասարդների կողքին հաճախ կարելի էր տեսնել նաև թուրք, քուրդ և հույն ակտիվիստների, որոնք աջակցում էին հայ համայնքին ճամբարի համար պայքարում:

Картинки по запросу Kamp Armen nobeti

«Սա դեռ սկիզբն է, համայնքը դեռ պետության կողմից առգրավված շատ շենքեր ունի, բոլորը պետք է հետ վերցնենք: Ճամբարը կառուցել էին որբ երեխաները, երբ ասում ես որբ երեխա, անգամ հոսող ջրերը պետք է կանգ առնեն: Ամեն անգամ գնում էի, շատ եմ աղոթել ճամբարում։ Առգրավվելուց հետո 29 տարի ճամբարի շենքը դատարկ մնաց, ոչ ոքի խեր չբերեց այդ շենքը»,- tert.am-ի հետ զրույցում պատմեց հայ համայնքի ներկայացուցիչներից Արամ Յըլդըրըմը:

Ներկայում Գեդիկփաշայի հայկական բողոքական եկեղեցու հիմնադրամին վերադարձված ճամբարը սպասում է նորոգման, որից հետո կօգտագործվի որպես մանկական ամառային ճամբար: