Իրանական «Fars» գործակալության վկայակոչմամբ՝ համաարաբական «Ալ Արաբիա» հեռուստաալիքի տարածած այն հաղորդագրությունից հետո, թե Գերագույն առաջնորդ այաթոլլահ Սեյեդ Ալի Խամենեիի ռազմական խորհրդական, Իրանի ԻՀՊԿ-ի նախկին գլխավոր հրամանատար, գեներալ-մայոր Յահյա Ռահիմ Սեֆևին օրերս հայտարարել է, որ «աշխարհն ընթանում է դեպի գլոբալ իսլամական կառավարության ստեղծում, որի առանցքը լինելու է Իրանը», արաբական երկրներում ու Թուրքիայում խուճապ է առաջացել: Իրանի առաջնորդի ռազմական խորհրդականի ասելով, Եմենում, Իրաքում, Սիրիայում և այլ երկրներում երիտասարդները հետևում են Իրանի իրենց հասակակիցներին, նպատակ ունենալով ստեղծել Թեհրանի կառավարությանը մոտ կանգնած զինված կազմավորումներ և քաղաքական կուսակցություններ:
Առաջին դեպքը չէ, երբ Թեհրանից ազդարարում են մուսուլմանական աշխարհի ապագա «վերաբեռնում» և, համապատասխանաբար, ներկայումս առկա բոլոր իրողությունների վերանայում: Դեռ 2015 թ. ընթացքում շատ փորձագետներ նշում էին, թե, ըստ էության, ասպարեզներից մեկը, ուր խորանում ու սաստկանում է ԱՄՆ-ի և Իրանի մրցակցությունը, մուսուլմանական աշխարհն է, և այդ պայքարում մրցանակը իսլամական պետությունների վրա անսահմանափակ ազդեցությունն է: Իրանի և ԱՄՆ-ի հակասության ընդգրկումը մուսուլմանական աշխարհում ոչ միայն Լիբանանն է, Սիրիան, Պաղեստինը, Իրաքը, Եմենը, Բահրեյնը և այլն, որտեղ կան էական շիական համայնքներ, և որտեղ վաղուց արդեն առճակատումներ են տեղի ունենում այն վարչակազմերի հետ, որոնք սպասարկում են ԱՄՆ-ի ու նրա դաշնակիցների շահերը: Շիական (կամ շիականին մոտ) օջախները սփռված են ամբողջ աշխարհում, այդ թվում՝ Աֆղանստանում, Պակիստանում, Բալկաններում: Ազգային գործոնի միջոցով Իրանն ու նրա հասարակությունը մասնատելու Արևմուտքի փորձերը ձախողվեցին՝ Թեհրանի կողմից Հյուսիսային Իրանում հիմնականում թյուրքական ազգայնականների կոշտ ճնշմամբ (20-րդ դարի 70-ական թվականների վերջերին, նաև Խորասանում)՝ դավաճանների նկատմամբ անհանդուրժողականության մթնոլորտի հմուտ զուգորդմամբ: Չեզոքացվում են էթնոազգայնականները՝ նաև համամուսուլմանական միասնության հմուտ քարոզման շնորհիվ:
Բայց ԱՄՆ-ը դարձյալ հնարավորություն ունի Իրանի դեմ աշխատեցնելու նաև քրդական գործոնը, թեև այդտեղ էլ Վաշինգտոնի հույսերը չնչին են. պարզվել է, որ քրդերի մեջ ամենևին վատ չէ գենային և էթնիկ հիշողությունը: Եվ նրանք ավելի լավ հիշում են թուրքերից ու արաբներից կրած զրկանքները, քան այն, թե «Իրանը քրդերին դեմ է»: 2007-2009 թթ. նույնիսկ լուրեր եղան, թե իրանական կրոնական շրջանակներին հաջողվել է մի շարք քրդական ցեղերի համոզել, թե սուննի հոգևորականները, առաջին հերթին նրանք, ովքեր բազավորված են Արաբական թերակղզում, գործում են ԱՄՆ-ի և Իսրայելի հետ դավադիր դաշն կնքած, դավաճանելով հարյուր միլիոնավոր դավանակիցների, դավաճանելով Պաղեստինին: Վերջերս Քրդական աշխատավորական կուսակցության (PKK) միավորումը Իրաքի շիական «Հաշիդ աշ-Շաաբի» աշխարհազորի մարտական շարքերին (որոնց կառավարում են իրանական ռազմական խորհրդականները- խմբ.) և այն, որ PKK-ի քրդերը իրաքյան Բաշիկա քաղաքավանը «մաքրել» են թե՛ իսլամիստներից, թե՛ թուրք զինվորականներից, որոնք իրենց օպերատիվ շտաբն ունեին Բաշիկայում, ապացուցում են, որ Իրանն իրոք հաջողությամբ չեզոքացնում է իր հակառակորդի ձեռքին եղած «քրդական խաղաքարտը»:
Իսլամական աշխարհում խամաճիկ երկրների դեմ ռազմաքաղաքական արշավը Իրանը, իհարկե, սկսել է 2014 թ. Իրաքում, Սիրիայում ու Եմենում: Իսկ ահա մուսուլմանների շրջանում կոնկրետ «հեղափոխություն» նախապատրաստել սուննիական Սաուդյան Արաբիայի և Թուրքիայի դավանական վերակողմնորոշման նպատակով, Թեհրանն սկսել է 2015-ից: Հենց անցած տարվա աշնանը Իրանն առաջին անգամ ընդհանուր գծերով նշեց, թե ինքն ինչ նկատի ունի: Այն ժամանակ Իրանի նախագահի խորհրդական և հետախուզության նախկին նախարար Ալի Յունեսին հրապարակայնորեն հայտարարեց, որ Սաուդյան Արաբիայում ուխտագնացության ժամանակ տեղի ունեցած ողբերգությունը կարող էր նախապատրաստած լինել իսրայելական «Մոսադ» հատուկ ծառայությունը, և դա տեղի է ունեցել սաուդցիների թողտվությամբ: Հիշեցնենք, Մեքքայում՝ Մինայի հովտում, հրմշտոցի ու կոխկրտման պատճառով զոհվեցին հարյուրավոր ուխտավորներ, այդ թվում՝ տասնյակ իրանցի ուխտավորներ: Ավելին, «կորան» Իրանի մի շարք նախկին և գործող դիվանագետներ, որոնք ևս մասնակցում էին ուխտագնացությանը: Իսկ Մեջլիսի (խորհրդարանի) փոխխոսնակ Սեյեդ Մոհամմադ Հոսեյն Աբու Թորաբի Ֆարդն ընդգծել է, որ Մինայի հովտի ողբերգական իրադարձությունը կդառնա «փոփոխությունների սկիզբ մուսուլմանական աշխարհում»: Ի զարգացումն այդ մտքի, 2015 թ. հոկտեմբերի 12-ին իսլամական մազհաբների (շարիաթի իրավունքի դպրոցների- խմբ.) մերձեցման համաշխարհային ֆորումի գլխավոր քարտուղար այաթոլլահ Մոհսեն Արաքին մուսուլմանական գիտնականներին կոչ արեց ստեղծել իսլամական երկրների միություն: Այսինքն, վերանայել Արաբական թերակղզու արաբների և Թուրքիայի անդեմ «առաջատար դիրքերը» մուսուլմանական աշխարհում, որոնց Իրանը վաղուց մեղադրում է ԱՄՆ-ի ու Իսրայելի շահերին ծառայելու մեջ: Եվ հենց նույն օրը Իրանի Գերագույն առաջնորդի ուխտագնացության գործերի գծով խորհրդական Ալի Ասգար Կազին կոչ արեց... բարեփոխել Սաուդյան Արաբիայում տեղի ունեցող ամենամյա ուխտագնացության կառավարումը, քանի որ սաուդցիներն «ընդունակ չեն կառավարելու այն»:
Այսպիսով, Թեհրանն իրոք հող է նախապատրաստում հեղաշրջման կամ, եթե կուզեք, «մուսուլմանական աշխարհում իրական հեղափոխության» համար: Վերջապես, 2015 թ. հոկտեմբերի 13-ին ինքը՝ այաթոլլահ Խամենեին, հրապարակավ հայտարարեց, որ Արևմուտքը շարունակում է Իրանի դեմ «մեղմ պատերազմ» մղել, և այս առումով Մինայի հովտի ողբերգությունը Թեհրանի դեմ ուղղված «մեղմ պատերազմի» ընդհանուր շղթայի օղակներից մեկն է:
Արդեն այն ժամանակ տաք հետքերով այն տեսակետն էր հայտնվում, որ եթե Իրանը իրոք ուխտագնացությունը «խլի» Սաուդյան Արաբիայից, ապա ԱՄՆ-ի ևս մեկ խամաճիկ կկորցնի երբեմնի ազդեցությունը իսլամական աշխարհի վրա: 2015 թ. նոյեմբերի 10-ին ԻՀՊԿ-ի բարձրաստիճան սպաներից մեկը՝ բրիգադային գեներալ Հոսեյն Սալյամին, հայտարարեց. «ԱՄՆ-ի, Եվրոպայի, Թուրքիայի և Սաուդյան Արաբիայի քաղաքականությունը թաղվեց Սիրիայում»: Նա հիշեցրեց, որ Եվրոպան և ԱՄՆ-ը կանգնած են եղել ամբողջ պատմության ընթացքում մուսուլմանական երկրներում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձությունների մեծ մասի թիկունքում: Նրանք բռնապետերին օգնել են կառավարելու մուսուլման ժողովուրդներին, ու նաև տարածաշրջան մտցրին իսրայելական վարչակարգը: Սալյամին Սաուդյան Արաբիային մեղադրեց «մուսուլմաններին դավաճանելու» մեջ և այլն: Եվ ահա արդեն նաև գեներալ-մայոր Սեֆևիի 2016 թ. հայտարարությունը: Վերոհիշյալ բոլոր մեջբերումներից ու արտահայտություններից միանգամայն ակնհայտ է դառնում, թե ինչու են արաբական երկրների սուննիական վարչակարգերը վերստին անհանգստացած, սակայն, ինչպես կարող է թվալ, բնավ նկատելի չէ, թե ինչու են անհանգստացած Թուրքիայում: Բայց դա հասկանալու համար պետք է հիշել նույն գեներալ-մայոր Սեֆևիի ընթացիկ տարվա ապրիլի 28-ի հայտարարությունը, երբ նա, արձագանքելով Անդրկովկասում ու Սիրիայում Թուրքիայի քողարկված ու բացահայտ քայլերին, հայտարարեց. «Իրանի քաղաքական, տնտեսական, ինչպես նաև Թուրքիայի քաղաքական համակարգի հետ կապված հարաբերությունները պետք է վերանայվեն: Պետք է նաև որոշակի կարգավորում կատարել, քանի որ Անկարան որպես ԱՄՆ-ի, Իսրայելի, ինչպես նաև որոշ արաբական երկրների դաշնակից, գործում է նրանց քաղաքականությանը համապատասխան»: Միանգամայն տրամաբանական կլինի համարել, որ ԱՄՆ-ի և Իսրայելի հետ դաշնակցային հարաբերությունների մեջ Թուրքիային գեներալ-մայոր Սեֆևիի ուղղած մեղադրանքները հար և նման են «մուսուլմաններին դավաճանելու» մեջ Սաուդյան Արաբիայի հասցեին բրիգադային գեներալ Սալյամիի 2015 թ. նոյեմբերի 10-ի ավելի կոնկրետ մեղադրանքին: Մանավանդ, որ բոլորը և՛ Իրանում, և՛ առհասարակ Մերձավոր Արևելքում 100 տոկոսով գիտեն. եթե հրապարակայնորեն խոսում է գեներալ-մայոր Սեֆևին, ապա դա նշանակում է, որ այաթոլլահ Ալի Խամենեիի մակարդակով համապատասխան որոշում ընդունված և գործողության մեջ է դրված:
Ի դեպ, մի քանի խոսք էլ Սեֆևիի ապրիլի 28-ի հայտարարության մասին. նրա իրական ներգործության ապացույցներից մեկը դրսևորվեց գրեթե անմիջապես. Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը պաշտոնաթող արեց «նեոօսմանիզմի հայր», վարչապետ Դավութօղլուին, և Արևմուտքում այդ առնչությամբ գրեցին, որ Անկարայում հեռացրին «ԱՄՆ-ի մարդուն»: Իսկ ահա, մեր կարծիքով, երկրորդ ապացույցը դարձավ հենց քրդական PKK-ի փեշմերգայի միացումը «Հաշիդ աշ-Շաաբիի» շիական աշխարհազորին, այսինքն, միջնորդավորված կարգով, նրանց անցումն Իրաքում իրանական ռազմական խորհրդականների հրամանատարության տակ:
Հետազոտված փաստերն ու իրադարձությունները ստիպում են 2016-ի դեկտեմբերին էլ ուշադրությամբ ականջ դնել գեներալ-մայոր Սեֆևիի կարծիքին: Մանավանդ որ նա կանխատեսել էր ԱՄՆ-ի առաջիկա «հեռացումը», որը տեղի է ունենալու «քաղաքական և ռազմական մակարդակներով», ճիշտ է, առանց պարզաբանելու, թե արդյոք նա նկատի ունի հենց Մերձավոր Արևե՞լքը, թե՞ Թեհրանում համոզված են, որ ԱՄՆ-ի «հեռացումը», ասենք, տեղի կունենա նաև Աֆղանստանից, Միջին Ասիայից, Անդրկովկասից և այլն: Եվ եթե կողմնորոշվելու լինենք ԱՄՆ-ի նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփի որոշ արտահայտություններով, ապա, շատ հավանական է, գեներալ-մայոր Սեֆևին ոչինչ չի չափազանցում: Եվ այդ պատճառով «գլոբալ իսլամական կառավարության» ուրվականը՝ Իրանի առանցքով, իհարկե, պետք է վախեցնի ոչ միայն սուննիական արաբական վարչակազմերին, այլև Թուրքիային: Առավել ևս, որ թուրքերի մեջ Բաշիկայի շիական աշխարհազորի «հովանու ներքո» PKK-ի քրդերի ռազմական գործողության պատճառով, երևի, գալիք գլոբալ զգացողությունը նույնիսկ ավելի ուժեղ է, քան սաուդցիների կամ, ասենք, կատարցիների մեջ: Բնական է, որ տրամաբանական է թվում այն վարկածը, որ Իրանի դեմ պատժամիջոցները ևս 10 տարով երկարաձգելու իր որոշմամբ հենց ԱՄՆ-ն է Իրանին փաստորեն հարկադրել վերադառնալու իսլամական աշխարհը «վերափոխելու» իր սպառնալիքին: Նոյեմբերի 28-ից Իրանի ու ԱՄՆ-ի միջև բացահայտ տեղեկատվական-քարոզչական լեզվակռիվ է տեղի ունենում: Ամերիկացիներն Իրանին մեղադրում են Հորմուզի նեղուցում «ամերիկյան ուղղաթիռի վրա գրոհելու» համար: Իրանի ԻՀՊԿ-ի ռազմածովային ուժերն ընդգծել են, որ ԱՄՆ-ը ընկել է «անմիանշանակ նպատակներ հետապնդող քարոզարշավի» հետևից և որ «Պարսից ծոցում ամերիկյան ուժերի ներկայությունը պետք չէ» և ոչ մի արդարացում չունի: Ինչպես տեսնում ենք, գեներալ-մայոր Սեֆևիի հայտարարությունների հետ ամենաուղիղ կապն առկա է:
Այսպիսով, նկատելի է, որ պաշտոնական Թեհրանի տոնի կոշտացումը Իրանի դեմ «պատժամիջոցների» գծով ԱՄՆ-ի հեռացող վարչակազմի վերջին որոշումների պատասխանն է: Եվ լարվածությունը գնալով խորանում է. այսպես, Իրանի ԱԳՆ-ի պաշտոնական ներկայացուցիչ Բահրամ Կասեմին դեկտեմբերի 2-ին հայտարարեց, որ Իրանի դեմ պատժամիջոցները երկարաձգելու վերաբերյալ վերջերս ԱՄՆ-ի միակողմանիորեն ընդունած ակտը հակասում է աշխարհի տերությունների հետ Իրանի կնքած միջուկային գործարքին, միջուկային գործարքի ոգուն, որը հայտնի է որպես Գործողությունների համատեղ համապարփակ պլան (ԳՀՀՊ կամ «Վիեննայի փաստաթուղթ), ինչպես նաև այլ երկրների ներքին և միջազգային գործերին չմիջամտելու ԱՄՆ-ի պարտավորությանը: Հետևանքների համար ամբողջ պատասխանատվությունը կընկնի բացառապես Վաշինգտոնի վրա, ընդգծեց Կասեմին: Նույն օրն իսկ է՛լ ավելի կոշտ արտահայտվեց Իրանի նպատակահարմարության խորհրդի քարտուղար և դարձյալ ԻՀՊԿ-ի նախկին գլխավոր հրամանատար, բրիգադային գեներալ Մոհսեն Ռըզային «Instagram»-ի իր պաշտոնական էջում. «Պատժամիջոցներն ուղղված չեն լինի միայն Իրանի դեմ. ավելի շուտ դրանք կծաղրեն ԵՄ-ին, Չինաստանին, Ռուսաստանին: Դրանք նաև արհամարհանք կլինեն ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հասցեին: Այսպիսով, մեր ձեռքերն ազատ են միջոցներ ձեռնարկելու ընդդեմ ԱՄՆ-ի, և մեր գործողություններն այս անգամ կլինեն ավելի արմատական ու զորեղ, դրանք կցնցեն ԱՄՆ-ը»:
Իրանի Մեջլիսի աշխատակազմի անդամ Աքբար Ռանջբարզոդան ասել է, որ Իրանի դեմ ուղղված պատժամիջոցները ևս 10 տարով երկարաձգելու ԱՄՆ-ի սենատում հավանության արժանացած օրինագիծը ԳՀՀՊ-ի և միջազգային իրավունքի խախտում է, և հիմա Մեջլիսը «հավանություն կտա միջուկային ակտիվության վերականգնման հույժ շտապ պլանին»: Նա IRNA գործակալությանը հայտնել է, որ միջուկային գործունեության վերականգնման «եռակի շտապություն» ունեցող պլանը կազմվել է արտակարգ պայմաններում՝ ԳՀՀՊ-ի գծով իր պարտականություններից ԱՄՆ-ի հրաժարվելուն դիմակայելու նպատակով: «Կրկնակի» կամ «եռակի շտապության» պլանների բնույթը կորոշի խորհրդարանը՝ խստագույնս գաղտնի ձևաչափով և ելնելով կոնկրետ պահանջներից: Ռանջբարզոդան նշել է, որ «կրկնակի շտապության» պլանը կավարտվի 72 ժամում և կվերածվի օրենքի: Երկրի ղեկավարության որոշմամբ, «կրկնակի շտապության» պլանն ի գիտություն է հայտնվել Արևմուտքի տերություններին և ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամներին: «Մենք կընթանանք մեր ուղիով, որպեսզի ժամանակ չկորցնենք, և կսկսենք աշխատել: ԱՄՆ-ի նախագահը առճակատման կուրս է վերցրել, մենք էլ մեր քայլերը կձեռնարկենք և «եռակի շտապության» պլանն ավելի հարմար է ամերիկացիներին ավելի արագ դիմակայելու համար»: Ռանջբարզոդան ամփոփել է. «ԱՄՆ-ը, նրա Կոնգրեսը ձեռնոց են նետել բոլորին, ոչ թե միայն Իրանին: Մենք աշխարհին մշտապես տեղյակ ենք պահել, որ ԱՄՆ-ը անօրինական քայլ է նախաձեռնել, ուստի մենք ընտրություն չունենք` բացի համարժեք պատասխան տալուց և պաշտպանություն ամրապնդելուց»:
Իրանի վերոհիշյալ պաշտոնատար անձանց հայտարարություններն ու գնահատականները, ինչպես, ի դեպ, նաև գեներալ-մայոր Սեֆևիի հայտարարությունը, անկասկած խոսում են այն մասին, որ Թեհրանն ամեն ինչ հիանալի իմացել է կանխավ և իր հնարավոր անհրաժեշտ հակաքայլերը հաշվարկել է, ըստ էության, Վիեննայում ԳՀՀՊ-ի ստորագրումից անմիջապես հետո: Եվ երբեք պատրանքներ չի փայփայել ԱՄՆ-ի պլանների ու հավակնությունների առումով, որոնց նպատակն է չսահմանափակվել միայն Իրանի միջուկային ոլորտի վերահսկողությամբ, այլ ձգտել վերափոխել և հսկողության տակ առնել ամբողջ Իրանը, նրա արտաքին քաղաքականությունն ու պաշտպանական ոլորտը և այլն: Հարցն այն է, որ Թրամփը, ինչպես հայտնի է, առհասարակ խոստացել է պատռել «Վիեննայի փաստաթուղթը», և այդ դեպքում Թեհրանը, «կրկնակի» թե «եռակի շտապության» միջոցների գործադրմամբ, անպայման հարվածներ կհասցնի տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի այն «ռազմակայաններին», որոնք, Իրանի կարծիքով, Ամերիկայի «թույլ օղակներն» են: Կասկած չկա, որ Մերձավոր Արևելքում իրադրության զարգացման ամբողջ տրամաբանության հաշվառմամբ, դա, առաջին հերթին, Թուրքիան է, Սաուդյան Արաբիան, Պարսից ծոցի մանր արաբական էմիրությունները: Այնպես որ, հավասարությունը դեպի գեներալ Սեֆևիի մարգարեություն, որն արտահայտում է Իրանի բարձրագույն ղեկավարության ընդունած որոշումների իմաստը, ինչպես նաև մատնանշում է այդ որոշումների իրացման սկիզբը:
Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ
11:38
11:00
10:33
12:22
12:05
11:44
11:06
10:46
10:32
10:12
10:01
09:46
09:36
09:26
09:13
09:01
18:56
18:22
17:51
17:36
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | |||
10:01
09:46
09:36
09:26
09:13
09:01
09:45
09:33
09:17
09:01
09:19
09:01
09:36
09:28
09:55
09:32
09:15
09:02
09:46
09:32
09:16
09:01
09:01
09:45
09:34
09:18
09:02
09:56
09:42
09:33
09:02
09:56
09:42
09:34
09:16
09:02
09:52
09:42
09:35
09:16
09:02
09:45
09:22
09:14
09:02
09:46
09:31
09:26
09:14
09:01
