«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Գերմանիայում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հանձնախմբի անդամ, Բեռլինի ազատ համալսարանի դասախոս, դոկտոր Ժիրայր Քոչարյանը։
-Պարոն Քոչարյան, Գերմանիայի խորհրդարանը հունիսի 2-ին կքննարկի 1915 թ. իրադարձությունները ցեղասպանություն ճանաչելու մասին օրենքի նախագիծը: Ի՞նչ նախադրյալներ կան, Ձեր կարծիքով՝ կհաստատվի՞ այդ նախագիծը, թե՞ ոչ: Կճանաչվի՞ Հայոց ցեղասպանությունը:
– Հիմնվելով տարիների իմ աշխատանքային փորձի վրա՝ ես մի քիչ կասկածում եմ, որովհետև որևէ նախադրյալ չկա՝ բացի Ֆոլքեր Քաուդերի (Բունդեսթագի Քրիստոնեադեմոկրատական միություն/Քրիստոնեասոցիալական միություն» (CDU/CSU) խմբակցության ղեկավար) խոստումը, որ այս տարվա փետրվարի 25-ին խոստացել էր «Կանաչներ»-ի կուսակցության համանախագահ Ջեմ Օզդեմիրին, որ իրենք ժամանակին նոր խնդրագիր կներկայացնեն: Եվ մեր կազմակերպության՝ «Ցեղասպանությունների ճանաչման» աշխատանքային խմբի նախագահ տիկին դոկտոր Թեսա Հովմանը մի նամակ էր գրել Ֆոլքեր Քաուդերին, որը փետրվարի 25-ին խոստացել էր, Ջեմ Օզդեմիրին, որ եթե իրենց խնդրագիրը հետ վերցնի, ապա միասնաբար նոր նախագիծ կներկայացնեն, այսինքն՝ մի օրինագիծ կմշակեն և մյուս կուսակցությունների հետ կներկայացնեն: Այս նամակի մեջ էլ դա է հաստատված, որը ապրիլի 19-ին ուղարկվել էր մեր կազմակերպության նախագահին՝ տիկին դոկտոր Թեսա Հոֆմանին, այդտեղ խոստանում են, որ անպայման համատեղ մշակված օրինագիծը կներկայացվի: Բայց երբ որ մենք պարոն Շտրոբելի հետ խոսում էինք մեկ շաբաթ առաջ, նա «Կանաչների» կուսակցության երևելի ներկայացուցիչ է և Բունդեսթագի անդամ, դեռ տեղյակ չէր այդ մշակված նախագծից: Տա Աստված, որ սխալվեմ, բայց ես որևէ հույս չունեմ, որ դա տեղի կունենա, որևէ նախադրյալ չկա: Փախստականների խնդիրը լուծված չէ, և չեմ կարծում, որ Թուրքիան թույլ տա այդպիսի բան: Եվ որքան որ գիտենք՝ թե՛ տիկին Մերկելը, թե՛ արտգործնախարար Շմիդտը ընդհանրապես դեմ են Ցեղասպանության ճանաչմանը:
–Փաստորեն, սա կապված է Թուրքիա-Գերմանիա հարաբերությունների հետ:
-Այո՛, սա կապված է նրա հետ, թե փախստականների խնդիրն ինչպես կլուծվի, Գերմանիան և մյուս ԵՄ երկրները շատ կախում ունեն Թուրքիայից, Թուրքիան հիմա կարող է հրաժարվել այն պայմաններից, որ ընդունել է, պիտի տեսնենք, 30 օր մնաց, տեսնենք ու զարմամանք՝ արդյոք այդ բանը կլինի: Բազում անգամներ այս վերջին տասնամյակներին, երբ ԱՄՆ-ում նախագահ էր ընտրվում, հայերը պայմանավորվում էին, և նրանք բոլորն էլ խոստանում էին Ցեղասպանությունը ճանաչել, բայց ոչ մեկն իր խոստումը չկատարեց, այնպես որ խոստումների վրա չի լինի հույս դնել: Սպասենք մեկ ամիս ևս և տեսնենք, թե հետո ինչ կլինի. անձամբ ես նախադրյալ չեմ տեսնում:
-Եվ մամուլն անընդհատ մեղադրում է Մերկելին Էրդողանի հետ կապերի, այսինքն՝ թուրքամետ դիրքորոշման համար. դա իրո՞ք այդպես է:
-Այո՛, կան մամուլում քննադատություններ այդ առթիվ, բայց կան նաև մարդիկ, որ պաշտպանում են նրան, նրանց մասին հիմա կա՛մ հայկական մամուլը տեղյակ չէ, կա՛մ չեն խոսում, բայց կան պաշտպանողներ, որոնք ասում են՝ ուրիշ ելք չունենք, պարտավոր ենք ընդունել, մինչև որ այս խնդիրը լուծվի, հետո տեսնենք ինչ կլինի, և ոմանք խիստ քննադատում են, որ Էրդողանի պես մարդու հետ ընդհանրապես բանակցելը քննադատելի է, և դա չպետք է տեղի ունենար. մեկը, որը ճիշտ Ալիևի պես մեկն է, և շնորհքի սահմաններն ավելի անցած, անշնորհքության մեջ գուցե երկուսն էլ ռեկորդակիր լինեն, և նրանց բանտերում աշխարհում ամենամեծ թվով թղթակիցներ կան, նրանց հետ պայմաններ/պայմանագրեր կնքել և խոստումներին հավատալը շատ քննադատելի է:
-Ի դեպ, փախստականների հարցով ԵՄ-Թուրքիա վերջին գործարքի վերաբերյալ նշվում է, որ Գերմանիան է վճռորոշ, առանցքային դեր խաղացել այդ գործում: Ճի՞շտ է դա:
–Մերկելի սխալը այսպես է հիմնավորում մամուլը. Մերկելը չէր կարող փախստականներին ընդունել, Գերմանիան այդքան տարողունակություն չունի, որ միանգամից մի քանի միլիոն մարդ ընդունի, նա հույս ուներ, որ այդ փախստականները կբաժանվեն ԵՄ տարբեր երկրներում, բայց նրանք չընդունեցին, Մերկելի՝ փախստականներին տված խոստումը չիրականացավ: Այդ խոսքը կասեցնելու միակ ճարն այն էր, որ Թուրքիան ընդհանրապես թույլ չտար, որ փախստականները Թուրքիայից անցնեն Հունաստան և այնտեղից բալկանյան ճանապարհով հասնեն Ավստրիա, Գերմանիա, Սկանդինավյան երկրներ, ոմանք փորձում են Անգլիա գնալ, մինչև հիմա չի հաջողվում և շատ քիչ մասն էլ՝ Ֆրանսիա:
-Պարոն Քոչարյան, Գերմանիան այս տարի ԵԱՀԿ-ում նախագահող պետություն է: Որևէ ակտիվություն մենք կարծես թե չենք նկատել Լեռնային Ղարաբաղի հարցում, չնայած Գերմանիայի արտգործնախարարը հայտարարեց, որ իր երկիրն ակտիվ է լինելու կոնֆլիկտների լուծման հարցում: Ի՞նչ պետք է ակնկալենք հիմա՝ հաշվի առնելով այսօրվա սրված վիճակը Ղարաբաղում:
-Ընդհանրապես ադրբեջանցիները և թուրքերը ուրախացան, երբ Գերմանիան դարձավ ԵԱՀԿ նախագահող երկիր: Ես էլ մի քիչ մտահոգված եմ, որովհետև եթե գերմանացիները լինեն, ընդհանրապես ի վնաս մեզ կլինի: Մի զարմացեք, ես Գերմանիայում եմ ապրում, այստեղի ներքին խնդիրներին մի քիչ ավելի լավ եմ ծանոթ, բայց մինչև հիմա գործնական որևէ բան տեղի չի ունեցել, և վերջին հայտարարություններն այն են, որ իրենք դեռ հույսները կապել են Մինսկի խմբի հետ և կարծում են, որ այդ խումբը ի վիճակի կլինի խնդիրը լուծել: Ինչպես տեսաք, խնդիրը չլուծվեց, հակառակը՝ ապրիլի 2-ին Ադրբեջանը սկսեց իր բլից-կրիգը՝ կայծակնային հարձակումը, այնպես որ պետք է դատապարտվեր Ադրբեջանը, բայց չդատապարտվեց: Սա ոչ թե միայն պատերազմ է, այլև մարդու իրավունքների խախտումներ, օրինակ՝ Թալիշի բնակիչների խոշտանգումները՝ ականջ ու քիթ կտրելը կամ մեր շատ սիրելի, ազգությամբ եզդի զինվորի գլխատումը: Սա դատապարտելի է, և մենք ԵԱՀԿ-ից սպասում էինք ավելի դատապարտելի խոսքեր Ադրբեջանի հասցեին: Դժբախտաբար, այդպես չեղավ:
–Այսօր առաջնահերթություններից մեկը կարծես հենց շփման գծում իրավիճակը կայունացնելն է, անվտանգության հարցերը լուծելը, հետաքննությունների կամ վերահսկող մեխանիզմներ ներդնելը շփման գծում: Եվ համանախագահ պետությունները հայտարարում են, որ Գերմանիան պիտի գիտակցի իր դերը այս հարցում, սա ԵԱՀԿ-ի առաքելությունն է: Ինչո՞ւ Գերմանիան այս հարցում ակտիվ չէ:
-Մինչև հիմա այսպես եմ հասկացել, որ, ըստ երևույթին, ուրիշ շատ խնդիրներ էլ կան, բայց Գերմանիան մինչև օրս արված մի քանի հայտարարություններում մշտապես մատնանշել է Մինսկի խմբին, միշտ հույսը դրել է նրա վրա, բայց հիմա ինչպես տեսնում ենք, Մինսկի խումբը շատ գործունյա չէ և հույսը կապել է Ռուսաստանի հետ: Այսինքն՝ մինչև հիմա ես Գերմանիայի ակտիվությունը արցախյան խնդրում գործնականորեն չեմ տեսնում:
-Դա ինչո՞վ է պայմանավորված: Գերմանիան ռազմավարության կամ տարածաշրջանային շահեր չունի՞ Կովկասում:
-Ես չեմ տեսնում այնպիսի շահեր, ինչպիսին, օրինակ, Ռուսաստանն ունի Կովկասում, այդ շահերը չունեն եվրոպական երկրները, նրանց միակ շահը էներգակիրների առևտուրն է Ադրբեջանի հետ, որևէ քաղաքական շահ չեմ տեսնում:
–Իսկ ի՞նչ տվեց Սերժ Սարգսյանի վերջին այցը Գերմանիա, մարդիկ ի՞նչ էին խոսում, ի՞նչ տպավորություն էր:
-Ընդհանրապես գերմանացիները շատ անտեղյակ են հայկական հարցերից, մամուլն անդրադարձավ այդ այցին, թե՛ դրական անդրադարձավ, թե՛ բացասական, մինչև անգամ ARD-ն մի քիչ էլ մեր նախագահին քննադատեց, թեպետ ես պետք է ասեմ, որ նախագահի ելույթն ընդհանրապես լավն էր, բացատրական էր: Այն մամուլը, որ փորձում էր վերլուծական հոդածներ գրել, գոնե քիչ թե շատ հասկացավ, թե հարցը ինչում է կայանում: Շուտով Ալիևը պիտի գա, դա էլ պետք է նկատի առնենք: Լավ կլինի, որ Հայաստանը ակտիվանա ամեն տեղ, չսպասենք, որ Ադրբեջանը կամ Թուրքիան որևէ խնդրում նախահարձակ լինեն, և մենք դրան պատասխանենք: Մենք պիտի իմանանք, որ պանթուրքիզմ կա, Հայաստանում դժբախտաբար չեն հավատում սրան, միշտ սպասում են, որ որևէ նախաձեռնություն լինի Ադրբեջանի կամ Թուրքիայի կողմից և իրենք դիմադրեն: Իմ կարծիքով՝ սա բավական չէ: Այդ հարձակումը շարունակ տեղի է ունենալու:
–Այսինքն՝ նախաձեռնող չէ՞ մեր արտաքին քաղաքականությունը:
-Ամբողջ խնդիրն այն է, որ բավական չէ, որ երկիրն անկախ լինի, մեր երկիրը նաև նախաձեռնող պիտի լինի, պիտի դերակատար լինի: Ամեն տեղ երևում է Թուրքիայի ու Ադրբեջանի նախաձեռնողականությունը, ճիշտ է, մենք չունենք այդ տնտեսական ուժն ու մարդկային… և այլն, բայց ինձ թվում է, որ կարող ենք ակտիվ լինել:
-Դուք ուզում եք ասել, որ ադրբեջանական և թուրքական շահերը Գերմանիայում շաղկապվա՞ծ են:
-Առաջին դերը խաղում է նրանց ակտիվությունը: Լսած կլինեք, որ մեկ հայ, մեկ թուրք և մեկ գերմանացի այստեղ «Աղետ» անունով ներկայացում են կազմակերպել, այն տեղի ունեցավ Դրեզդենում, հետո պիտի Բեռլինում և այլ տեղերում լիներ: Այդ միջոցառումը հովանավորվում էր Եվրամիության կողմից: Թուրքիան դիմեց և կարողացավ ցեղասպանություն բառը հանել, իհարկե շատ բողոքների հետևանքով, ոչ թե հայերի, այլ գերմանական և մյուս երկրների կողմից բողոքներ ներկայացվեցին և նորից ցեղասպանություն բառը գործածվեց, և շուտով այդ միջոցառումը կլինի նաև Բեռլինում: Ուզում եմ ասել, որ Թուրքիան և Ադրբեջանը նախաձեռնող են, տեսնում են, որ իրենց դեմ ինչ-որ բան կա, բոլոր միջոցներով փորձում են դա կանխել, մենք մի քիչ դեռ սովորելիք և կատարելիք աշխատանք ունենք:
09:45
09:19
09:02
13:39
11:09
10:44
10:19
10:02
14:25
14:10
14:00
13:43
13:25
13:09
12:48
12:26
11:33
11:03
10:33
10:02
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | 2 | ||||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
09:55
09:44
09:33
09:15
09:01
09:56
09:45
09:33
09:16
09:02
09:55
09:26
09:12
09:01
09:55
09:46
09:32
09:15
09:02
09:55
09:45
09:32
09:15
09:01
09:56
09:46
09:33
09:24
09:17
09:01
09:46
09:35
09:22
09:12
09:00
09:56
09:43
09:32
09:15
09:01
10:01
09:46
09:36
09:26
09:13
09:01
09:45
09:33
09:17
09:01
