Հայաստանն ու Չեխիան նշում են դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 25-ամյակը: Հայ-չեխական հարաբերությունների, երկու երկրների միջև տնտեսական համագործակցության զարգացման հեռանկարների, Հայաստանի և Եվրամիության միջև նախորդ տարի կնքված համաձայնագրի դերի և այլ հարցերի վերաբերյալ «Արմենպրես»-ը զրուցել է Հայաստանում Չեխիայի Հանրապետության դեսպան Պետր Միկիսկայի հետ:
-Պրն դեսպան, համագործակցության 25 տարի… Հետադարձ հայացք գցելով այդ տարիներին՝ ի՞նչ կարևոր ձեռքբերումներ կառանձնացնեք: Ի՞նչ ունենք այժմ հայ-չեխական հարաբերություններում:
-Այս տարի մենք նշում ենք Հայաստանի հետ մեր դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 25-ամյակը։ Երկու նոր պետությունների միջև հարաբերությունների քառորդ դար, քանի որ Չեխիայի Հանրապետությունը ստեղծվեց 1993 թվականի հունվարի 1-ին Չեխոսլովակիայի խաղաղ տարանջատման, իսկ Հայաստանը դրանից կարճ ժամանակ առաջ Խորհրդային Միության փլուզման արդյունքում: Մենք սկսեցինք զրոյից, քանի որ բավականին երկար ժամանակ մեր հարաբերությունները ֆորմալ էին, սահմանափակվում էին ոչ հաճախակի քաղաքական շփումներով և համեստ առևտրաշրջանառությամբ: Պատկերը փոխվեց Արևելյան գործընկերության շնորհիվ: ԵՄ լայնածավալ այս ծրագիրը՝ ուղղված կապերի ամրապնդմանը Արևելյան Եվրոպայի 6 գործընկերների հետ, դարձավ առաջնահերթություն Չեխիայի արտաքին քաղաքականության համար և առաջնահերթություններից մեկը Հայաստանի կառավարության համար, այն օգնեց զարգացնել երկկողմ հարաբերությունները Հայաստանի և ԵՄ անդամ պետությունների, այդ թվում՝ Չեխիայի միջև: 2011 և 2012 թվականներին Հայաստանը և Չեխիան համապատասխանաբար հիմնեցին դեսպանատներ գործընկեր երկրի մայրաքաղաքում, և հարաբերությունների զարգացումը ստացավ ավելի նոր, դինամիկ ընթացք: Քաղաքական կապերը այժմ ամենաբարձր մակարդակն ունեն՝ գործադիր և օրենսդիր ուժերի միջև բազմաթիվ շփումներով։ Տնտեսական համագործակցությունը 2013 թվականի որոշակի դանդաղեցումից հետո վերադարձել է աճման կետին: Մենք որևէ չլուծված խնդիր չունենք: Մենք բազմակողմանի համագործակցություն ենք իրականացնում կրթության, առողջապահության, տարածաշրջանային զարգացման ոլորտներում, փորձում ենք աջակցել քաղաքացիական հասարակությանը և Կառավարությանը՝ Հայաստանը ժողովրդավար և ծաղկուն երկիր դարձնելու գործում:
-Նշեցիք, որ երկու երկրների միջև տնտեսական համագործակցությունը զարգանում է: Խնդրում եմ, դա ներկայացնել թվերով: Երկու երկրների տնտեսական ներուժն, արդյոք, բավարար չափով օգտագործվո՞ւմ է:
-Տնտեսական համագործակցության զարգացումը մի շարք ներքին և արտաքին գործոններով է պայմանավորված: Մեր առևտրաշրջանառության որոշակի դանդաղեցումից, Հայաստանի՝ ԵԱՏՄ-ին անդամակցելուց հետո երկու երկրների զուգահեռ ուղղություններով արտահանումը արագ աճեց: Չեխիայի վիճակագրական գրասենյակի տվյալների հիման վրա՝ 2017 թվականի առաջին 11 ամսում Չեխիայից Հայաստան արտահանման ծավալը կազմել է 34.4 մլն դոլար (94 տոկոս աճ՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի հետ համեմատությամբ), հակառակ ուղղությամբ, այսինքն՝ Հայաստանից Չեխիա՝ 3.2 մլն դոլար (11 տոկոսի աճ): Մենք ականատեսն ենք լինում դրական փոփոխության երկկողմ առևտրի ընդհանուր կառուցվածքում, քանի որ Հայաստանը ներկրում է Չեխիայից ավելի քիչ սպառողական և ավելի շատ տեխնոլոգիական, կապիտալ ապրանքներ, որոնք կարևոր են ազգային տնտեսության և երկրի արտահանման կարողությունների հետագա զարգացման համար: Նաև Հայաստանն է փոխել դեպի Չեխիա արտահանման կառուցվածքը, նախկինում մեծապես հանքանյութերի արտահանումից դեպի գյուղատնտեսական արտադրանք, սնունդ և խմիչք՝ գինի, կոնյակ, տեքստիլ արտադրանք: Հանքանյութերը մնում են արտահանման կարևոր տարր, սակայն արդեն ավելի փոքր ծավալներով: Մենք խրախուսում ենք հայ ձեռնարկատերերին արտահանել մեր երկիր և օգտագործել դրա համար բոլոր ցանկալի նախադրյալները, ինչպիսիք են GSP+ համակարգը, արտահանման առաջխաղացմանն ուղղված երկու երկրների կառավարությունների քաղաքականությունը և մեծաթիվ բիզնես-հարթակները:
-Տնտեսական ոլորտում համագործակցությունն առավել ակտիվացնելու համար ի՞նչ առաջնահերթություններ եք տեսնում: Գործարարների համար ներդրումների հարցում ի՞նչ խնդիրներ կան, ըստ Ձեզ:
-Ինչպես նշեցի, տնտեսական համագործակցության զարգացումն արտացոլում է երկու երկրներում տիրող իրավիճակը: Չեխիայում մենք ականատեսն ենք լինում տնտեսության կայուն աճի, և դա պետք է դիտարկվի որպես հնարավորություն հայ արտահանողների համար: Հայաստանում մի շարք ոլորտներում կարող ենք արձանագրել արտադրության աճ. մենք գնահատում ենք դա որպես հնարավորություն մատակարարելու, օրինակ, քաղաքային և միջքաղաքային ուղևորափոխադրող տրանսպորտային միջոցներ, գյուղատնտեսական տեխնիկա, ինժեներական լուծումներ էներգետիկայի ոլորտում և ավելի քիչ ծավալով սպառողական ապրանքներ՝ կապված բնակչության գնողունակության աճի հետ: Ինչ վերաբերում է ներդրումներին, ես հասկանում եմ, որ չեխ գործարարները դեռ բավականին զգուշավոր կերպով ուսումնասիրում են երկրի իրավիճակը, սպասում են ԵՄ և Հայաստանի միջև վերջերս ստորագրված Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի ազդեցությանը: Դեռ շատ աշխատանք կա առջևում, և ես հուսով եմ, որ Հայաստանի կառավարությունը հաջողություն կունենա օտարերկրացի ներդրողների համար պայմանների բարելավման և նոր բիզնեսների համար երկիրը ավելի գրավիչ դարձնելու գործում:
-Երկրի տնտեսության զարգացման համար ոչ պակաս կարևոր ճյուղերից է նաև զբոսաշրջությունը: Հայաստանում այս ուղղությամբ աշխատանքները, կարծես, նոր թափ են ստացել: Այս ուղղությամբ երկկողմ համագործակցությունը խորացնելու համար ի՞նչ հեռանկարներ եք տեսնում:
-Հայ զբոսաշրջիկների հոսքը Չեխիա բավականին կայուն է: Պրահան զբոսաշրջային ամենահայտնի և հիմնական ուղղություններից է, մարդիկ սիրում են Կարլովի Վարին, սակայն երկրի մյուս հատվածները մնում են ստվերում: Մենք փորձում ենք զբոսաշրջիկներին ներկայացնել հենց դա: Ինչ վերաբերում է հակառակ ուղղությանը, մենք այստեղ ևս կառուցվածքային փոփոխություն ենք տեսնում, քանի որ ավանդաբար հիմնականում երիտասարդներն են այստեղ գալիս, արշավների սիրահարներն են այցելում Հայաստան, բայց նրանք շատ ներդրում չեն ունենում Հայաստանի տնտեսության մեջ, քանի որ նրանք շատ գումար չեն ծախսում, չեն մնում բարձրակարգ հյուրանոցներում և այլն: Արդեն իսկ դրական քայլ է, որ Չեխիայի զբոսաշրջային ընկերություններն իրենց փաթեթներում ներառում են նաև Հայաստանը: Նրանց հիմնական ուղղությունը, բացի Երևանից, նաև Տաթևի վանքն է, Սևանա լիճը և այլն:
-Իսկ Դուք, բացի Երևանից, Հայաստանի ո՞ր մասում եք եղել:
-Ամենուր. Իհարկե, ինձ չեմ կարող համեմատել Ռոբին Բյոնիշի հետ, ով Չեխիայի խորհրդարանի նախկին պատգամավորներից է եղել, Չեխիա-Հայաստան միջխորհրդարանական բարեկամության խմբի նախկին ղեկավարը, մի մարդ, ով հեղինակել է Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող բանաձևը: Նա տարեկան մի քանի անգամ լինում է Հայաստանում, այցելում է տարբեր վայրեր, լուսանկարներ է անում: Եվ նա հեղինակել է մի հրաշալի գիրք Հայաստանի մասին, նկարներին կից այդ վայրերի նկարագրությունն ու պատմությունն է զետեղված չեխերեն և անգլերեն: Ես կարծում եմ, որ այն Հայաստանի մասին լավագույն գրքերից է:
-Պրն դեսպան, 2017 թվականին Հայաստանի համար նշանակալից իրադարձություն էր Հայաստան-Եվրամիություն համաձայնագրի ստորագրումը: Նշեցիք, որ չեխ գործարարները սպասում են, թե ի՞նչ ազդեցություն այն կունենա երկրի տնտեսության վրա: Դուք ի՞նչ եք ակնկալում այս համաձայնագրից, ինչպե՞ս այն կանդրադառնա Հայաստան-Եվրամիություն և կոնկրետ հայ–չեխական հարաբերությունների վրա:
-ԵՄ-Հայաստան հարաբերություններում իսկապես հաջողված իրադարձություններից է այս համաձայնագրի ստորագրումը, ինչպես նաև դրա իրականացումը նոր և շատ կարևոր ազդակ է ոչ միայն մեր հարաբերությունների, այլև հենց Հայաստանում մի շարք ոլորտների զարգացման համար: Ես արդեն խոսեցի ԵՄ և Արևելյան գործընկերության երկրների միջև կապի և դրա դրական ազդեցության, Հայաստանի և ԵՄ անդամ երկրների միջև երկկողմ հարաբերությունների մասին: Չեխական ընկերությունները և նրանց հայ գործընկերները կշահեն Հայաստանում փոփոխվող առևտրային և ներդրումային միջավայրից և ոչ միայն: Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիրը Հայաստանին կդարձնի ավելի ժողովրդավար, գրավիչ և ավելի մոտ երկիր:
-Էստոնիան առաջին երկիրն էր, որը վավերացրեց համաձայնագիրը: Ի՞նչ իրավիճակ է Չեխիայի Հանրապետությունում: Ե՞րբ կարելի է սպասել վավերացմանը:
-Վավերացման գործընթացը Չեխիայում կարող է պահանջել որոշակի ժամանակ՝ կապված ներքին քաղաքական զարգացումների հետ: Հավանաբար, տեղյակ եք, որ Չեխիայի կառավարությունը օրերս հրաժարական է տվել: Այնուամենայնիվ, ես վստահ եմ, որ համաձայնագիրը շուտափույթ կերպով կվավերացվի: Եվ հույս ունեմ, որ այս համաձայնագիրը չի արժանանա 2014 թվականից Հայաստանի խորհրդարանի կողմից չվավերացված երկկողմ համաձայնագրերի ճակատագրին: Համաձայնագիրը նախատեսում է դրույթների նախնական իրականացում մի շարք ոլորտներում նախքան վավերացման ամբողջական գործընթացի ավարտը: Այս նախնական իրականացումը սպասվում է արդեն գարնանը:
-Պրն դեսպան, անդրադառնանք երկկողմ մշակութային հարաբերություններին: Ի՞նչ հիմնական շեշտադրումներով եք Դուք պատկերացնում առաջիկա աշխատանքն այս ոլորտում:
-Եկեք մշակույթը չդիտարկենք որպես բացառապես մի ուղղություն, որը պետք է «ուղղորդվի» կամ «կանոնակարգվի» պետական գործող անձանց կողմից: Այն կենդանի օրգանիզմ է, որը ավելի լավ է զգում, երբ ազատ է և ոչ սահմանափակ: Մենք ունենք հրաշալի օրինակ այնպիսի գործողությունների, որոնք զարգանում են առանց նախարարությունների կամ դեսպանությունների աջակցության և հիմնված են երկու երկրների ստեղծագործողների միջև ուղղակի կապերի վրա: Իհարկե, պետական հաստատություններն ունեն իրենց ներդրումը իրենց իսկ մշակույթի առաջխաղացման գործում և դարձնում են այն ավելի մոտ գործընկեր երկրի հանրության համար: 2018 թվականին մենք նշում ենք ոչ միայն անկախ Չեխիայի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 25-ամյակը, այլև Չեխոսլովակիայի անկախության 100-ամյակը, Մյունհենյան ամոթալի պայմանագրի 80-ամյակը, կոմունիստական վարչակարգի տապալման 70-ամյակը, Խորհրդային Միության՝ Չեխոսլովակիա ներխուժման 50-ամյակը։ «8» թիվը ինչ-որ կերպ կապված է մեր երկրի պատմության հետ (1918, 1938, 1948, 1968), և այս իրադարձությունները, ի թիվս այլոց, կներկայացվեն այս տարի մեր մշակութային նախագծերի շրջանակներում։ Մենք հայ հանրությանը ներկայացնելու ենք ցուցահանդեսներ, համերգներ, ներկայացումներ. միջոցառումների շրջանակը բավականին լայն է:
-Հայաստանի համար կարևոր հարցերից է արցախյան հակամարտությունը: ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները վերջին շրջանում փորձում են ակտիվացնել Հայաստան-Ադրբեջան հանդիպումները, մասնավորապես՝ նախորդ տարի ունեցանք Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպում, արտգործնախարարների և համանախագահների հանդիպում: Դուք ինչպե՞ս կգնահատեք արցախյան հակամարտության շուրջ ձևավորված բանակցային գործընթացի ներկայիս փուլը: Ըստ Ձեզ, որքանո՞վ են այդ հանդիպումներն արդյունավետ հարցի խաղաղ կարգավորման տեսանկյունից:
-Փաստացիորեն, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ հանգուցալուծման համար չկա այլ ճանապարհ, քան նախագահների և արտգործնախարարների երկկողմ բանակցությունները, որոնց աջակցում են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները. Այսպիսով՝ արդյունավետության մասին շահարկումները այս կամ այն իրավիճակում տեղին չեն:
-Պրն դեսպան, շնորհակալություն բովանդակալից ու հետաքրքիր զրույցի համար:
14:02
12:33
12:04
11:11
18:33
18:15
17:47
17:23
17:09
11:47
11:25
11:04
10:35
10:17
09:58
09:44
09:36
09:25
09:16
09:02
17:23 21.12.24
11:04 21.12.24
11:25 21.12.24
10:17 21.12.24
18:15 21.12.24
17:47 21.12.24
12:04 22.12.24
17:09 21.12.24
| երկ | երք | չրք | հնգ | ուրբ | շբթ | կրկ | |
| 1 | |||||||
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | |
| 30 | 31 | ||||||
09:58
09:44
09:36
09:25
09:16
09:02
09:36
09:28
09:14
09:02
09:53
09:36
09:27
09:02
09:58
09:45
09:33
09:15
09:02
09:58
09:44
09:35
09:14
09:02
09:52
09:36
09:28
09:14
09:14
09:02
09:53
09:17
09:02
09:52
09:37
09:27
09:14
09:02
09:46
09:37
09:26
09:15
09:15
09:02
09:44
09:35
09:26
09:13
09:02
09:17
