Ապրիլը շեշտադրումներ փոխեց նաև բանակցային գործընթացում

03.04.18 | 15:33

Գրող, հրապարակախոս Մերուժան Տեր-Գուլանյանն այսօր լրագրողների հետ հանդիպմանը պատմեց՝ ապրիլյան պատերազմից հետո մտավորականներին համախմբեց, դիրքեր գնացին, հանդիպեցին զինվորների հետ: Դիրքերում հանկարծակի որոշեց, դրա իրավասությունը չունենալով հանդերձ, տղաներից որևէ մեկին մեկ շաբաթ արձակուրդ խոստանալ:

«Ասացի՝ ինձ իրավունք է տրված մի շաբաթով մեկիդ արձակուրդ տանելու, ով որ ուզում է՝ ոտքի կանգնի: Ոչ մեկը ոտքի չկանգնեց, ես ոտքի կանգնեցի ու ծափահարեցի նրանց: Մի տխրություն կար իրենց մեջ, ասում եմ՝ տղաներ, ձեր ոգին տեղն է, բայց ինչ-որ տխուր բան կա: Մեկը պատասխանեց: Ասացին՝ մեր ընկերները գնացին, հետո այնպես եղավ՝ մեզ չթողեցին, որ վրեժը լուծենք, և տխրությունը դրանից է»,- ասաց նա:

Տեր-Գուլանյանը նշեց՝ ինքն անուղղակի և ուղղակի լավատես է, դատելով պաշտպանության նոր նախարարի գործունեությունից, բանակի ռեֆորմից, դա իրեն վստահություն է տալիս, որ մենք կունենանք այն բանակը, որը նախապատրաստ զինված կլինի ամեն պահի համար. «Ես համոզված եմ, որ պատերազմ չի լինի, բայց այդպիսի դեպքեր լինելու են»:

Ազգային անվտանգության ծառայության պետի նախկին տեղակալ Գուրգեն Եղիազարյանի խոսքով՝ ապրիլյան քառօրյա պատերազմի օրերին երկու վատ բան է եղել և 30-40 զարմանալի պատմություններ:

«Մենք կորցրինք առյուծների, բավական է մեկ առ մեկ հիշել այդ քաջերին, որոնք ոտքի կանգնեցին և զոհվեցին հայրենիքի համար: Երկրորդ զարմանալի բանն այն է, որ մեր հակառակորդն իրենից անկախ հասկացավ՝ կարող է առաջ շարժվել, մինչև այդ նման բան չի եղել»,- նշեց նա:

Եղիազարյանը հիշեցրեց՝ Արցախյան ազատամարտի ժամանակ եղել է, որ մեր տղաները հետ են գնացել, բայց չանցած ժամեր՝ կրկին առաջ են գնացել. այս անգամ այդպես չեղավ:

«Մեզ տասը տարի կերակրում էին ապահով Հայաստանով: Պարզվում է՝ Հայաստանի միջին բնակիչը շատ էր ցանկանում ապրել ապահով Հայաստանում: Այնքան էին ասում, մարդիկ, ովքեր գիտեին՝ ով է ասողը, սկսեցին հավատալ: Երեք օրում պարզվեց՝ ինչ ապահովի մասին է խոսքը: Ասում է՝ մենք չկարողացանք դիրքեր փամփուշտ հասցնել, որովհետև ճանապարհները ռմբակոծվում էին: Ուրեմն՝ նրանց թվում էր՝ ճանապարհին ծաղիկ էին տալու պատերազմի ժամանակ»,- ասաց նա:

Ապրիլյան պատերազմի առաջին պատասխանատուն, ըստ Եղիազարյանի, Արցախի նախարարն էր, ում հետագայում առաջ քաշեցին և բերեցին Հայաստան՝ որպես շտաբի պետ: Իսկ ամենազարմանահրաշն, ըստ բանախոսի, այն է, որ որևէ մեկը պատասխան չի տվել, հակառակը՝ նախարարին բերել են շտաբի պետ, ավելին՝ ստացել է գեներալի աստղ:

Ազատամարտիկ, հետախույզ Վովա Վարդանովը նշեց՝ ապրիլը ստիպեց այն մարդկանց, ովքեր որոշող դերակատարում ունեին ռազմաքաղաքական ոլորտում, մի քիչ ավելի մտածել: Նրա խոսքով՝ այժմ առաջ են քաշվում տարբեր հայեցակարգեր, որոնք իրենք նախկինում անընդհատ առաջադրել են, բայց դրանց ուշադրություն չեն դարձրել, օրինակ՝ ազգ-բանակը, ռազմահայրենասիրական դաստիարակության հայեցակարգը:

Նրա խոսքով՝ ապրիլը ստիպեց, որ շատ բաներ վերանայվեն, պարզեն՝ ինչն էր պատճաը, որ այդ զոհերն ունեցանք, որ հակառակորդը կարողացավ չեզոք գոտին խախտել:

«Կարճ ասած՝ մերոնք սկսեցին մի քիչ ավելի մտածել, քան մինչև ապրիլը: Ասում են՝ լավ, պաշտոնյա է, թող ինքը մտածի, այդպես չէ, գոյություն ունի հասարակության պահանջ, ինչու՞ չեք պահանջում այն, ինչ կբերի ձեր անվտանգությանը: Դպրոցում ինչ ասեք սովորում ենք, բայց մարտի դաշտում միակ բանը, որ կարող է պետք գալ, ավտոմատ քանդելն է»,- ասաց նա:

Վարդանովը հույս հայտնեց, որ այլևս զգոնությունը չենք կորցնի, որպեսզի հակառակորդին առաջ գնալու հնարավորություն չտանք: Բանախոսը նշեց՝ ամեն հարցում մեղավորը միշտ հրամանատարն է, անգամ եթե թվում է նա մեղավոր չէ: Վարդանովի խոսքով՝ պարտադիր չէ, որ հրամանատարը հանցավոր լինի, բայց իր բացթողումները եթե բերել են անհաջողությունների, որոշակի փուլում նահանջի, այդ ամենի համար պիտի պատասխան տա նախարարը:

«Դե, իսկ ինչի՞ արդյունքում գեներալ-լեյտենանտ Մովսես Հակոբյանը դարձավ գեներալ-գնդապետ, երևի ապրիլին նրա հեղինակությունը, վարկանիշը տուժել էր, հիմա ստացել է, որ վարկանիշը բարձր լինի և կարողանա իր գործառույթները լավ կատարել»,- ասաց նա:

Ապրիլին, ըստ Վարդանովի, տեղի են ունեցել մի շարք տեխնիկական վրիպումներ, ճիշտ չէ, որ ասում են՝ փամփուշտ չի եղել: Ցինկը միշտ մի տեղում դրված լինելով, կամաց-կամաց քայքայվել է, փամփուշտները խոնավություն էին քաշել, լավ չէին աշխատում: Այդ տեխնիկական վրիպումներն, ըստ բանախոսի, հանցանք չեն. «Ես 98 թվից չեմ ծառայում, ես բանակի հետ կապ ունեմ այնքանով, որ ուզում եմ մեր բանակը մտնի Անկարա, մտնի Բաքու, ես հանքահոր վերցնեմ, աշխատեմ»:

Մերուժան Տեր-Գուլանյանի խոսքով՝ ցանկացած դեպքում հրամանատարը պատասխանատու է, հրամանատարը միայն նրա համար չէ, որ հաղթանակ տանի, ծափահարենք, մեդալ ստանա: Տեր- Գուլանյանը նշեց՝ ապրիլյան պատերազմը բոլորիս սթափեցրել է, այդ սթափությունը պարտադրված ենք անընդհատ պահել, զգաստ ու զգոն լինել, և դա մեզ պետք է ոտքի կանգնեցնի, ուժեղացնի: Հրապարակախոսը նշեց՝ մենք սեփական ռազմական տեխնիկան պիտի ստեղծենք:

Հուշարձանագետ, պատմաբան Սամվել Կարապետյանը նշեց՝ գիտակցենք, թե ոչ, սակայն դատապարտված ենք հզորանալու, ուրիշ ելք չունենք. «Ամենակարևոր բաները՝ գոնե ավտոմատ կամ և այլն, պետք է ունենանք մեր ռազմարդյունաբերությունում, մեր ամեն զինվորի կյանքը կարևոր է: Մեր երեխաների նկատմամբ այդքան անփույթ գտնվել չէր կարելի, եթե այդպես է, ուրեմն՝ մարդիկ իրենց տեղում չեն, եթե հրամանատարը տարրական գիտելիքները չունի, չի հասկանում, որ փամփուշտը խոնավացել է, ինչը այդքան կյանքեր արժեցավ, ուրեմն նա իր տեղում չէ»:

Ապրիլյան պատերազմն, ըստ Գուրգեն Եղիազարյանի, շեշտադրումներ փոխեց նաև բանակցային գործընթացում: Նրա խոսքով՝ պետք է այնպես անել, որ սխալը չկրկնվի, թշնամին պետք է իմանա՝ մեր երկիրը պատրաստ է ամեն ինչի: Ապրիլից հետո, ըստ Եղիազարյանի, հռետորաբանություն փոխվեց. Ալիևը սկսեց խոսել Երևան քաղաքից:

«Մենք ամեն կերպ աշխարհին պետք է ներկայացնենք: Գորգերից էին խոսում, ձայն չէինք հանում, անցան լավաշին, տոլմային, հարիսային, ձայն չհանեցինք, էշի ականջում քնած էինք, հետո սկսեցին Զանգեզուրից խոսել, որ իրենց տարածքն է, այնտեղ կուտակումների մասին ձայն չհանեցինք, Իրանը անմիջապես նոտա հղեց՝ ասելով՝ այնտեղից սպեզնազը հանեք: Հիմա խոսում են Երևանի մասին, բայց ծոծորակները կտեսնեն, դեպի երևան առաջխաղացում չեն տեսնի»,- ասաց նա:

Ըստ բանախոսի՝ ապրիլից հետո Ալիևը համը տեսավ, ախորժակ բացվեց, հիմա խնդիրն այն է՝ այնպես պատրաստվել, որ նման բան այլևս չլինի, իսկ դրա համար գումար է հարկավոր, իսկ գումարի համար՝ պետք է դրանք չթալանվեն, դրվեն արդյունաբերության մեջ, նոր զենքեր ստեղծվեն:

Վարդանովն արձագանքեց՝ որ Ալիևը երևանի մասին խոսում է դեռ 2007-ից: Նա նշեց՝ պետք է հասկանանք, որ ոչ թե ապրիլյան պատերազմը ախորժակ բացեց, այլ նրանք հայկական հողերի, կյանքերի վրա միշտ ախորժակ են ունեցել:

«Նրանք մեզ միայն ծառա կամ ստրուկ են տեսնում, այլ կերպ՝ մենք միայն որպես դիակ ենք հարմար, եթե մենք խելք ունենք, ուզում ենք գոյատևել և ապրել, արժանի ապրել չեմ ասում, նրանց բանակի վերջը պիտի տանք, դրա շնորհիվ նաև ադեկվատ հարևան կունենանք: Պիտի պատրաստվենք հարձակվողական մարտերի»,- ասաց նա:

Վարդանովի գնահատմամբ՝ Հայաստանում հասարակությունը պետք է առողջանա: Նրա խոսքով՝ ապրիլին զոհվածներին բոլորը հիշում են, իսկ նրանց նկատմամբ, ովքեր զոհվել են մարտին, 97 թ. կամ մեկ այլ շրջանում, անտարբեր են: