Ճոճվող պետականությունը եւ Վերին Լարսով սողացող տնտեսությունը

29.06.16 | 10:32

«Ժամանակ» թերթը գրում է. «Բավական էր, որպեսզի Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Պուտինը Սանկտ Պետերբուրգում Սերժ Սարգսյանի հետ հանդիպմանը խոսի հայկական պտուղ-բանջարեղենի ռուսական շուկայում ավելացման մասին, երբ մի քանի օր անց անորոշ ժամանակով փակվեց Վերին Լարսի անցակետն ու հայկական պտուղ-բանջարեղեն արտահանողները հայտնվեցին բավականին ծանր վիճակում՝ ստիպված լինելով չնախատեսված ծախսեր անել: Սրան զուգահեռ, ի հայտ եկավ եւս մեկ խնդիր՝ Ռուսաստանն ու Թուրքիան կարծեք թե պատրաստվում են հաշտվել, ինչը նշանակում է, որ ռուսները հավանաբար կվերացնեն թուրքական պտուղ-բանջարեղենի արգելքը իրենց շուկայի համար, ինչն էլ իր հերթին նշանակում է, որ հայկական ապրանքը այդ առումով կստանա ուժեղ մրցակից:

Այս իրավիճակը լավագույնս բնորոշում է Հայաստանի տնտեսության պերճանքն ու թշվառությունը: Այդ տնտեսության հիմնական, խոշորագույն գործընկերն ու արտաքին ներդրողը՝ Ռուսաստանը, Հայաստանը դիտում է ընդամենը որպես գյուղատնտեսական կցորդ: Բայց դա դեռ բավարար չէ. Հայաստանը չի դիտվում, այսպես ասած, հիմնական կցորդ: Պարզապես դա առավելագույնն է, որ Մոսկվան պատրաստ է անել Հայաստանի տնտեսության համար: Եվ դա իհարկե ճակատագրական լինել չէր կարող, եթե պարզ լիներ, որ Հայաստանի տնտեսության համար առավելագույնը կարող է անել Հայաստանի կառավարությունը:

Բայց ամբողջ խնդիրը հենց այն է, որ դա առավելագույնն է նաեւ Հայաստանի կառավարության համար, որ Հայաստանի կառավարությունը չի կարող առաջին հերթին Հայաստանի տնտեսությունը հանել Վերին Լարսի ասեղից, կամ Հայաստանի տնտեսությունը պահող ավելի հուսալի կապեր գտնել, քան Վերին Լարսի՝ տարին մի քանի տասնյակ անգամ կտրվող թելը:

Այստեղ է խնդիրը, որի լուծման հարցում տարիներ շարունակ չկա որեւէ շոշափելի տեղաշարժ: Եվ իհարկե, այդ տեղաշարժը չի էլ լինի, որովհետեւ Հայաստանում ներկայումս չկա դրան ընդունակ կառավարություն եւ «էլիտա»: Իրավիճակը փոխելու համար պետք է փոխվի համակարգը, Հայաստանի տնտեսության բնույթը, կառուցվածքը, տնտեսական քաղաքականության պատկերացումները, մոտեցումներն ու փիլիսոփայությունը:

Դրա համար անհրաժեշտ է, որ որոշումներ կայացնողները չհետապնդեն բիզնես շահեր ներկայիս քրեաօլիգարխիկ համակարգում, որովհետեւ այդ դեպքում ստացվում է, որ նրանք որոշումներ են կայացնելու իրենց շահերի դեմ: Իսկ նրանք հիմար չեն այդ բանն անելու համար: Եվ ըստ էության ստացվում է փակ շրջան ու ակնհայտ է դառնում, որ Հայաստանի տնտեսությունը շարունակելու է կախված մնալ բարակ մի թելից, եւ եթե այսօր դա Վերին Լարսն է, վաղը կարող է լինել բոլորովին այլ թել, սակայն տնտեսությունը, միեւնույն է, շարունակելու է կախված մնալ ու ճոճվել, ոչ թե քայլել գետնի վրա հստակ, հաստատուն: Որովհետեւ հաստատուն տնտեսական գործընթացների համար պետք է հաստատուն քաղաքական էլիտա, իրական էլիտա, որը քաղաքականությունը չի պատկերացնում ինքնին մի ճոճք աշխարհաքաղաքական կենտրոնների միջեւ, այլ առաջնորդվում է հստակ գաղափարական եւ արժեքային կողմնորոշումներով, որոնց հիման վրա էլ կառուցվում է տնտեսական քաղաքականությունը: Ճոճվող «էլիտան» չի կարող կառուցել չճոճվող, թելից չկախված տնտեսություն, եւ ընդհանուր առմամբ նաեւ չճոճվող պետականություն:

Դրա վառ վկայությունն էր այն, որ անգամ իր՝ այսպես ասած լավագույն, «վագրային» տարիներին Հայաստանի տնտեսությունը կախված էր թելից, որը երբ կտրվեց՝ շինարարություն հոսող գումարների տեսքով, Հայաստանի տնտեսությունը հայտնվեց գետնին՝ դատապարտվելով ըստ էության Վերին Լարսով սողալուն»:

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում